E. Kiram

ve yaratmas›na sebeb olmakdad›r. Kul, hayr ifllemek isteyince, O
da ister ve yarat›r. Kötülük ifllemek dileyince, O da ister ve flerri
yarat›r. Kimseyi zor ile kâfir yapmaz ve kimseye zor ile günâh yapd›rmaz.
Allahü teâlân›n âdet-i ilâhiyyesi flöyledir ki, herfleyi sebeb ile
yaratmakdad›r. ‹nsanlar›n irâdelerini de, bunlar›n iyi ve kötü ifllerini
yaratma¤a sebeb k›lm›fld›r. Îmân›, hayr›, sevâb› kullar›na bildirmek
için Peygamberler “aleyhimüsselâm” gönderdi. Îmân etme¤i
ve ibâdet ve iyilik yapma¤› emr etdi. Küfrü ve günâh iflleme-
¤i, kötülük yapma¤› yasak etdi. ‹nsanlara akl verdi. Akl› olana emr
etdi.
Allahü teâlâ, diledi¤ini yarat›r. Yaratd›¤› herfleyde nice fâideler
vard›r. Ya’nî hakîmdir. ‹nsan akl› bunlar› anlayamaz. Akl ancak
al›fld›¤›, duygu organlar› ile ald›¤› bilgileri ölçer, kavrar. Kâfirleri
yaratd›¤›nda, bunlara uzun ömr, bol r›zk, mevk›’, rütbe verdi¤inde,
küfrlerini, kötülük yapmalar›n› diledi¤inde ve y›lanlar›, h›nz›rlar›,
zehrleri yaratd›¤›nda [insanlar› öldürücü, memleketleri y›k›c› enerji
kaynaklar› yaratd›¤›nda, görülemiyen atomun, düflünülemiyen
küçücük çekirde¤inde, akllar› flafl›rtan, flehrleri yok eden mu’azzam
kuvvet yerlefldirmesinde, ›fl›k, elektrik, m›knat›s ve kimyâ
enerjileri yaratmas›nda, fizikde, kimyâda, biyolojide okunan ve
pekço¤u henüz anlafl›lam›yan madde ve kuvvet ve hayât kanûnlar›n›,
nizâm›n› kurmas›nda] say›s›z hikmetler, fâideler vard›r. Fâidesiz
birfley yapmak sefâhetdir, afla¤›l›kd›r. Allahü teâlân›n her yaratd›¤›nda,
çeflidli fâide vard›r. ‹râdesi Onun sekiz s›fat›ndan biri
olup kadîmdir, hep var idi. Ezelde kendi de, sekiz s›fat› da hep var
idi. Sonradan olma de¤ildirler. Müflebbihe f›rkas›ndan Kerrâmiyye
ad›ndaki z›nd›klar, irâde s›fat› kadîm de¤il hâdisdir, ya’nî sonradan
olmad›r dedi. Kâfir oldular. Sekiz s›fatdan birine kadîm de¤il, hâdis
diyen kâfir olur.
Allahü teâlâ, herfleyi tekvîn s›fat› ile yaratmakdad›r. Tekvîn
var etmek demekdir. Yerde ve göklerde bulunan bütün varl›klar›,
maddeleri, cismleri, özellikleri, olaylar›, kuvvetleri, kanûnlar›,
ba¤lant›lar› yaratan, yaln›z Odur. Ondan baflka yarat›c› yokdur.
Ondan baflkas›na yarat›c› denemez ve kimseye, bir fley yaratd› denemez.
Kur’ân-› kerîmde meâlen, (Her fleyi yaratan, yaln›z Allahü
teâlâd›r) buyuruluyor. Bir âyet-i kerîmede meâlen, (Yaratan
ve emr eden yaln›z Odur) ve Yasîn-i flerîfdeki bir âyet-i kerîmede
meâlen, (Yaln›z O yarat›c›d›r ve çok bilicidir) buyuruldu. Karada,
denizlerde, havada yafl›yan hayvanlar›n [mikroblar›n, atom çevresindeki
elektronlar›n, moleküllerin, iyonlar›n] ve insanlar›n, meleklerin
ve cinnîlerin, ya’nî her var olan›n kendisini ve hareketle-
– 93 –