E. Kiram

hammed ‹sferâînî “rahime-hullahü teâlâ” ise, iflin meydâna gelmesi,
hem Allahü teâlân›n, hem de kulun kudretlerinin te’sîri iledir
diyor. Kâdî Ebû Bekr Bâk›llânî “rahime-hullahü teâlâ”, ifli yapan,
Allahü teâlân›n kudreti olup, kulun kudreti de, iflin s›fat›na,
hâline, iyi veyâ kötü olmas›na te’sîr etmekdedir, diyor. ‹’tikâdda
mezhebimizin imâm›, Muhammed bin Mahmûd ebû Mensûr Mâtürîdînin
“rahime-hullahü teâlâ” de böyle buyurdu¤unu, Kemâleddîn
Muhammed ibnülhümâm “rahime-hullahü teâlâ” (Elmüsâyere)
kitâb›nda ve Kemâleddîn Muhammed ibni Ebû fierîf-i kudsî
“rahime-hullahü teâlâ” (Elmüsâmere fî flerhilmüsâyere) kitâb›nda
ve Molla Fenârînin torunlar›ndan Hasen Çelebi bin Muhammed
fiâh “rahime-hullahü teâlâ” (fierh-i mevâk›f) hâfliyesinde
ve müdekkik Gelenbevî “rahime-hullahü teâlâ” de (Akâidüddevvâniyye)
flerhinde bildirmekdedirler. Mevlânâdan bu kadar
terceme edildi.
Ehl-i sünnet âlimlerinden imâm-› Birgivî “rahime-hullahü teâlâ”,
türkçe (Birgivî vas›yyetnâmesi) kitâb›nda Ehl-i sünnetin
Kur’ân-› kerîmden ve hadîs-i flerîflerden anlad›klar› do¤ru ma’nây›
k›sa ve aç›k olarak, pek güzel yazmakdad›r. Kâdîzâde flerhi yirmidördüncü
sahîfede buyuruyor ki:
Allahü teâlâ mürîddir. Ya’nî irâde s›fat› vard›r. Diledi¤ini yapar.
Var olmas›n› diledi¤ini var eder. Var olmas›n› dilemedi¤i, var
olmaz. Hiçbir fleyi yapmak, Ona lâz›m de¤ildir. Bir kimse, Ona
güç ile birfley yapd›ramaz. Çünki Allahü teâlâ, herkese gâlibdir.
Kimse, Ona gâlib olamaz. Âciz de¤ildir. Herfley, Onun dilemesi
ile var olmakdad›r. Îmân, itâ’at gibi iyilikler ve küfr, isyân gibi bütün
kötülükler, hep Onun irâdesi ile var olmakdad›r. Mu’tezile f›rkas›
diyor ki, (Allahü teâlâ, kötülüklerin, günâhlar›n yap›lmas›n›
dilemez ve yaratmaz. Bunlar› insanlar ve fleytân yaratmakdad›r.
Çünki, kötülükleri yaratmak, kötülük yapmak olur. Allahü teâlâ
ise, hiç kötülük yapmaz). Ehl-i sünnet, bunlara flöyle cevâb verdi
ki, (Kötülükleri yaratmak, kötülük yapmak olmaz. ‹nsanlar›n kötülük
ifllemesi, kötülük olur). Mu’tezile dedi ki, (Allahü teâlâ, kötülükleri
ve küfrü takdîr etse, murâd etse idi, insanlar›n küfre, kötülüklere
râz› olmas›, bunlar› be¤enmeleri îcâb ederdi. Çünki, kazâya
r›zâ göstermek lâz›md›r). Ehl-i sünnet, flöyle cevâb verdi ki,
(küfrün kendisi, Allahü teâlân›n kazâs›, takdîri de¤ildir. Makdîsidir.
Ya’nî, kazâ olunan fleydir. Kazâ etmesine r›zâ lâz›md›r. Fekat,
makdîye r›zâ lâz›m de¤ildir. Allahü teâlâ, herfleyi halk ve takdîr e-
derim. Küfre râz› de¤ilim buyurdu). Mu’tezile, (Allahü teâlâ kötülük
yap›lmas›n› dilese idi, kötülük, küfr ve isyân yap›nca, sevâb
kazan›l›rd›. Çünki, Allahü teâlân›n diledi¤ini yapm›fl olurlar. Dile-
– 90 –