E. Kiram

ye ne kadar zorlansa girmez! Bu söze ‹brâhîm Hâlid, cevâb veremedi.
Hârûn Reflîd ve Yahyâ Bermekî güldü) diyor.
Kaderiyye mezhebinin, bu ümmetin mecûsîleri oldu¤unu bildiren
hadîs-i flerîfi de yaz›p, (günâh iflleyip, bu ifl Allahdand›r, ezelde
yaz›lm›fld›r, diyenler, Kaderiyyedir. ‹slâmdan önce Kureyfl müflrikleri
cebrî mezhebinde idi. ‹slâm bu mezhebi kald›rd› ise de, emîrül’mü’minîn
hazret-i Alînin flehâdetinden sonra, Mu’âviye ve Yezîd
aleyhilla’ne zemân›nda bu mezheb, tekrâr meydâna ç›kd› ve
Ehl-i sünnete mirâs kald›) diye yaz›yor ve çocuk sözü gibi akla ve
nakle uym›yan söz ve misâllerle isbâta kalk›fl›yor.
Ehl-i sünnet âlimleri “rahime-hümullahü teâlâ”, insanda ihtiyâr
yokdur dememifldir. Cebriyye mezhebinin kâfir olduklar›n› bildirmifldir.
Bu kitâb›n›n böyle hayâs›zca iftirâlar›na ancak, Ehl-i
sünnet kitâblar›n› hiç okumam›fl câhiller inan›r. Kaderiyye mezhebi,
Mu’tezile mezhebinin bir ismidir. fiî’îlerin de bu mezhebde oldu¤u,
bu kitâbdan anlafl›lmakdad›r. Kazâ ve kadere inanmad›klar›
için, insan istedi¤ini elbette yapar, yarat›r dedikleri için, Mu’tezile
mezhebine (Kaderiyye) de denir. Ya’nî kadere inanm›yanlar kaderiyyedir.
‹nananlar, Ehl-i sünnetdir.
Muhammed bin Abdülkerîm fiihristânî, (Milel ve nihâl) kitâb›nda
diyor ki: Mu’tezile mezhebinin reîsi olan Vâs›l bin Atâ ve o-
nun izinde bulunanlar diyor ki: (‹nsan, ihtiyârî, ya’nî istekli hareketlerini
kendi yarat›r. Allahü teâlâ, kullar›na fâideli ifller yapma-
¤a mecbûrdur. ‹yilere sevâb, kötülere azâb vermesi lâz›md›r. Allah
birdir. Ayr›ca s›fatlar› olamaz. Kur’ân, harf, kelime ve sesdir. Bunlar
ise, mahlûk, sonradan yarat›lm›fld›r. ‹nsan iyi, kötü, bütün ifllerini
kendi yarat›yor. Allahü teâlâ, flerleri, kötü fleyleri, günâhlar›,
küfrü yarat›r demek, do¤ru de¤ildir. Bu sözler, onu kötülemekdir.
Çünki, zulmü yaratan, zâlimdir. Allahü teâlâ, zâlim olmaz.) diyor.
Bunlar›n bu sözleri yanl›fld›r. ‹fl sâhibi, ifli yaratan de¤il, bu ifli yapand›r.
‹nsan mahlûk oldu¤u gibi, küfrü, îmân›, ibâdeti ve isyân› da
mahlûkdur. Saffât sûresi, doksanalt›nc› âyet-i kerîmesinde meâlen,
(Allahü teâlâ, sizi yaratd› ve yapd›¤›n›z iflleri de yaratmakdad›r)
buyuruldu. Ehl-i sünnet âlimlerinden imâm-› Beydâvî “rahmetullahi
aleyh”, bu âyetin tefsîrinde (yapd›¤›n›z fleyler, insan›n fi’li, hareketi
ile oldu¤u için, insan›n ifli olur. Fekat, hareket kuvvetini veren,
ifl için lâz›m olan fleyleri yaratan, Allahü teâlâd›r) demekdedir.
Kaderiyye, herkes, kendi iflinin hâl›k›d›r dedi¤i için, bu ümmetin
mecûsîleri olmufldur. Ehl-i sünnet, hâl›k birdir diyor. Mecûsîler,
hâl›k ikidir dediler.
Mevlânâ Hâlid-i Ba¤dâdînin “rahime-hullahü teâlâ” arabî
– 88 –