E. Kiram

di ve onlar›n üstâd› idi.
Dört mezheb aras›ndaki farklar da, bundan ileri gelmekdedir.
Meselâ Hanefî mezhebinde kan ak›nca abdest bozuldu¤u hâlde,
imâm-› fiâfi’înin ictihâd›nda bozulmuyor. fiâfi’î mezhebinde bulunan
biri, elinden kan ak›nca, abdest almadan nemâz k›larsa, hiçbir
hanefî, ona abdestsiz nemâz k›ld› diyemez. Çünki onun tâbi’ oldu-
¤u mezheb imâm›n›n ictihâd› böyledir. Hanefî mezhebinde bulunan
bir kimse, yabanc› bir kad›n›n [nikâhla almas› ebedî harâm
olan onsekiz kad›ndan baflkas›n›n] derisine dokundukdan sonra,
abdestini yenilemeden nemâz k›lsa, hiçbir flâfi’î de, o hanefînin abdestsiz
nemâz k›ld›¤›n› söyliyemez. O hâlde abdestde, nemâzda,
nikâhda, mîrâsda, vasiyyetlerde, talâkda, cürm ve cinâyetlerde,
al›flveriflde ve bunlar gibi birçok fleylerde imâmlar›m›z›n [ya’nî en
büyük din âlimlerinin] birbirine uym›yan sözleri, hep ictihâdlar› o-
lup, hiçbiri di¤erinin sözüne yanl›fl, bozuk dememifldir.
Sahâbe-i kirâm da “r›dvânullahi aleyhim ecma’în” böylece birçok
ifllerde birbirlerine uymam›fllarsa da, hiçbiri di¤erinin ictihâd›na
yanl›fl dememifl, dalâlet, f›sk deme¤i hât›rlar›na bile getirmemifllerdir.
Meselâ, Ebû Bekr-i S›ddîk “rad›yallahü anh” halîfe iken, müslimân
olmas›n› teflvîk için, bir muhtedîyi, bir sahâbînin yan›na katarak,
beyt-ül-mâl›n muhâfaza me’mûru olan hazret-i Ömere “rad›-
yallahü anh” gönderdi. Buna zekât hissesini versin! diye emr eyledi.
Ömer “rad›yallahü anh” ise, bu paray› vermedi. (Müellefe-i kulûb)
ismi verilen bu gibi kimselere zekât verilmesi, âyet-i kerîmede emr
edilmifl iken, neye vermedin diye sorunca, imâm-› Ömer “rad›yallahü
anh” (kâfirlerin kalblerini yumuflatmak emri, Allahü teâlân›n
va’d etdi¤i zafer ve gâlibiyyet bafllamadan evvel, kâfirlerin azg›n oldu¤u
zemânda idi. fiimdi ise, müslimânlar kuvvetlenmifl, kâfirler
ma¤lûb ve âciz olmufldur. fiimdi kâfirlerin kalblerini mal ile kazanma¤a
lüzûm kalmam›fld›r) buyurdu. (Müellefe-i kulûb) denilen kâfirlere
zekât verilmesi emrini nesh eden, ya’nî yürürlükden kald›ran
âyet-i kerîmeyi ve Mu’âz hadîsini okudu. ‹mâm-› Ömerin “rad›yallahü
anh” bu ictihâd›n›n, S›ddîk-› a’zam›n re’y ve ictihâd›na uymamas›,
onun bu emrini red etmek de¤ildir. Beyt-ül-mâlin [ya’nî, müslimânlara
âid para ve eflyân›n] muhâfazas›na ve idâresine me’mûr
oldu¤u için, ictihâd›n› söylemifldi. Ebû Bekr de “rad›yallahü anh” bu
ictihâd›ndan dolay› ona bir fley dememifldi. Hattâ, ictihâd›n› de¤ifldirerek,
Eshâb-› kirâm›n hepsi, hazret-i Ömer gibi ictihâd eylediler.
‹mâm-› Rabbânî, 2.ci cild, otuzalt›nc› (36) mektûb sonlar›nda, Eshâb-›
kirâm›n, Resûlullah›n “sallallahü aleyhi ve sellem” ictihâd›ndan
ayr›lmas›na misâl olarak, flunu da yazmakdad›r:
Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, vefât etmesine
– 54 –