E. Kiram

meflhûr dört imâm ve bunlar›n mezheblerine göre ictihâd eden
imâm-› Ebû Yûsüf, imâm-› Muhammed, imâm-› Züfer, ibni Nüceym,
imâm-› Râfi’î, imâm-› Nevevî, imâm-› Gazâlî ve benzerleri
“rahime-hümullahü teâlâ” gibi yüksek âlimler yetifldi. Asr-› se’âdet
uzaklafld›kça, hadîs-i flerîfleri nakl ve rivâyet eden oniki silsilenin,
ya’nî haber verme zincirinin halkalar› artd›. Hadîs-i flerîflerin
hangi silsileden ve hangi kimselerden al›naca¤›, düflünülecek bir
mes’ele oldu ve çok güç ve belki imkâns›z oldu. Bundan dolay›,
dördüncü asrdan sonra, ictihâd edebilecek bir âlim yetiflemez oldu.
Bütün müslimânlar, bu dört imâmdan birine tâbi’ olup, o imâm›n
mezhebine uyma¤a mecbûr oldu.
Dîn-i islâm› y›kmak için u¤raflanlardan bir k›sm›, o kadar kurnaz
olduklar› hâlde, islâmiyyetin inceliklerini kavrayamad›klar›ndan,
kitâblar›nda ve konferanslar›nda (ictihâd kap›s› kapand›) sözüne
sald›r›yor. Fekat kürsîlerden saçd›klar› rak› kokular› ile berâber,
çürük ve bofl kafalar›ndan, a¤›zlar›na s›zan hezeyânlar›, dinleyicilere
gülünç olmakdan baflka te’sîr yapam›yor. Elhamdülillah,
islâm semâs›n› kapl›yan korkunç irtidâd bulutlar›n›n karartmakda
oldu¤u gençli¤in saf ve berrak rûh deryâs›, hakîkat güneflinin beliren
tektük fluâ’lar› ile ›fl›ldama¤a bafllamakdad›r.
‹ctihâd, bir ibâdet oldu¤undan, ya’nî Allahü teâlân›n emri oldu¤undan,
hiçbir müctehid, di¤er bir müctehidin ictihâd›na yanl›fl
diyemez. Çünki, her müctehide, kendi ictihâd› hakd›r ve do¤rudur.
Meselâ, imâm-› fiâfi’î “rahime-hüllahü teâlâ”, Hanefî mezhebinde
olmad›¤› hâlde, (‹mâm-› a’zam Ebû Hanîfenin “rahmetullahi
aleyh” re’y ve ictihâd›n› be¤enmiyene, Allahü teâlâ la’net etsin!)
ya’nî merhamet etmesin buyurmufldur. ‹mâm-› Ebû Yûsüf ve
imâm-› Muhammed ve di¤er imâmlar›n “rahime-hümullahü teâlâ”,
‹mâm-› a’zama uymayan sözleri, onu be¤enmemek, kabûl etmemek
de¤ildir. Kendi ictihâdlar›n› bildirmekdir. Bunu bildirme-
¤e me’mûrdurlar. Server-i âlem “sallallahü aleyhi ve sellem” uzak
memleketlere gönderdikleri Sahâbe-i kirâma, güçlük karfl›s›nda
kal›nca, âyet-i kerîmelere mürâce’at etmelerini, orada bulamazlarsa,
hadîs-i flerîflere mürâce’at etmelerini, orada da bulamazlar ise,
kendi re’y ve ictihâdlar› ile hareket etmelerini emr buyururdu.
Kendilerinden dahâ yüksek ilmli ve fikrli olsalar dahî, baflkalar›n›n
fikr ve ictihâd›na uymamalar›n› emr buyururdu.
‹flte bunun gibi, imâm-› Ebû Yûsüf ve imâm-› Muhammed de
“rahime-hümallahü teâlâ” hocalar›, üstâdlar› olan imâm-› a’zam
Ebû Hanîfe “rahmetullahi aleyhim” hazretlerinin fikr ve re’yine
tâbi’ olmay›p, kendi ictihâdlar› ile hareket ederlerdi. Hâlbuki,
‹mâm-› a’zam›n “rahmetullahi aleyh” ilmi, fikri, onlar›n üstünde i-
– 53 –