E. Kiram

derek, (Onlardan râz›y›m, onlar da benden râz›d›r) buyurdu. Sûre-i
Feth sonunda, onlara k›zanlara, düflman olanlara (Kâfirler)
buyuruluyor. fiu hâlde, onlara düflman olmakdan, küfrden kaçar
gibi kaçmak lâz›md›r. Bunlar, Server-i âlemi “sallallahü aleyhi ve
sellem” afl›r› sevdiklerinden, Onun makbûlü oldular. E¤er ba’z› ifllerinde
birbirlerinden ayr›l›rlar, kendi ictihâdlar›na göre hareket
ederlerse birfley denemez. Hakk› ve do¤ruyu bulmak için hâs›l
olan ayr›l›kd›r ve baflkas›n›n ictihâd›na uymamakd›r. ‹mâm-› Ebû
Yûsüf, ictihâd derecesine yükseldikden sonra, imâm-› a’zam Ebû
Hanîfeye “rad›yallahü anhümâ” uysayd› hatâ olurdu. Kendi re’yine
uymas› do¤rudur. ‹mâm-› fiâfi’î “rahmetullahi aleyh” Sahâbe-i
kirâm›n “rad›yallahü teâlâ anhüm ecma’în” sözlerine uymaz, kendi
re’yine tâbi olurdu. ‹ster S›ddîk-› a’zam olsun, ister imâm-› Alî
olsun, hangi büyük Sahâbî “rad›yallahü anhüm” olursa olsun, sözlerine
uymay›p, kendi re’yi ile karar verme¤i do¤ru yol bilirdi. Herhangi
bir müctehidin, Sahâbînin “rad›yallahü anh” sözüne uymamas›,
mümkin ve câiz iken, Sahâbe-i kirâm›n, ictihâd ifllerinde birbirlerinden
ayr›lmalar›, münâkafla etmeleri, niçin kabâhat olsun
Sahâbe-i kirâm “rad›yallahü anhüm” ictihâd ifllerinde, ba’zan Server-i
âleme “sallallahü aleyhi ve sellem” de uymam›fl, sallallahü
aleyhi ve sellem efendimizin ictihâd›ndan ayr›lmalar› bir kabâhat
olmam›fl, çirkin say›lmam›fl, men’ olunmam›fl ve azarlanmam›fllard›r.
Sahâbe-i kirâm›n “rad›yallahü anhüm” böyle ayr›lmalar›n›, Allahü
teâlâ be¤enmeseydi, elbette men’ eder ve ayr›lanlara azâb
edece¤ini bildirirdi. Hâlbuki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”
ile yüksek sesle konuflanlar› men’ buyurmufl ve azarlam›fld›.
Bedr muhârebesinde al›nan esîrlere ne yapal›m, süâlini buyurdukda
da, Sahâbe-i kirâm›n re’yleri, ya’nî fikrleri baflka baflka olmufldu.
Ömer-ül Fârûk ve Sa’d ibni Mu’âz “rad›yallahü anhümâ”
esîrleri öldürelim dedi. Di¤er Sahâbîler “rad›yallahü anhüm” ise,
para karfl›l›¤› b›rakal›m, demifllerdi. Server-i âlem “sallallahü aleyhi
ve sellem” de, bu re’yi kabûl buyurup sal›verdiler. Sonra, âyet-i
kerîme gelerek, birinci re’yin do¤ru oldu¤u bildirildi.
Eshâb-› kirâm›n “rad›yallahü teâlâ anhüm ecma’în” büyüklü-
¤ünü ve mezheblerin ne oldu¤unu anlamak için ictihâd› iyi bilmek
lâz›md›r.
Mâl ve mülke olma magrûr,
deme var m› ben gibi.
Bir muhâlif yel eser,
savurur harman gibi.
– 50 –