E. Kiram

Arnavutlukda tevellüd ve 1322 [m. 1904] de ‹stanbulda vefât etdi.
Erenköy kabristân›ndad›r “rahime-hullahü teâlâ”. Frans›zcadan
türkçeye lügat kitâb› çok fâidelidir. Bir târîh ve co¤rafya lügat›
olan (Kâmûs-ül-a’lâm) kitâb› alt› cilddir. Her cildi sekiz yüz sahîfeden
fazlad›r. Bunu yazma¤a 1306 y›l›nda bafllad›. 1316 da temâmlad›.
Çok k›ymetli bir ansiklopedidir. Gelmifl olan her dinden,
her milletden meflhûr insanlar› ve memleketleri, târîh olaylar›n›,
doyurucu bilgi vererek anlatmakdad›r. ‹slâmî kültürü de olsayd›
te’assub ve siyâset ile yaz›lan kitâblar› sezebilir, Kâmûsuna yanl›fl
bilgi sokmazd›. K›ymeti dahâ çok olurdu. Zemân›m›zda ç›kan târîh,
co¤rafya kitâblar›, mecmû’alar›, gazete yaz›lar›, ansiklopediler
hep bu Kâmûsdan fâidelenmekdedir. 32, 64, 319.
230 — fiEYHZÂDE: Muhammed bin Muslihiddîn Mustafâ,
müderris [profesör] idi. 951 [m. 1544] de vefât etdi “rahime-hullahü
teâlâ”. Beydâvî tefsîrine yapd›¤› hâfliyesi, tefsîr kitâblar›n›n
en k›ymetlilerindendir. (fieyhzâde tefsîri) denilmekdedir. Dört
büyük cilddir. Hepsi, Hakîkat Kitâbevi taraf›ndan ofset yolu ile
basd›r›lm›fld›r. (Vikâye flerhi) ve baflka flerhleri de vard›r. 86,
125, 130.
231 — fi‹HÂBÜDDÎN-‹ SÜHREVERDÎ: Ömer bin Muhammed,
flâfi’î f›kh âlimi ve Evliyân›n büyüklerindendir. Onbeflinci dedesi,
hazret-i Ebû Bekr-i S›ddîkd›r. 539 da Sühreverde do¤up, 632
[m. 1234] de Ba¤dâdda vefât etdi “rahime-hullahü teâlâ”. Abdülkâdir-i
Geylânî hazretlerinden feyz ald›. Çok hac yapd›. Kitâblar›-
n›n en meflhûru (Avârifülme’ârif)dir. Bu kitâb›n› Mekke-i mükerremede
yazd›. 32, 196, 211, 384.
232 — fi‹HR‹STÂNÎ: Muhammed bin Abdülkerîm 479 da, Horasandaki
fiihristan kasabas›nda tevellüd, 548 [m. 1154] de Ba¤dâdda
vefât etdi. F›kh ve kelâm âlimi idi. Dersleri ve va’zlar› Ba¤dâdda
meflhûr oldu. Efl’arî mezhebinde idi. Felsefe ve fizik bilgisi
de çokdu. Müslimân, yehûdî ve h›ristiyan dinlerini ve mezheblerini
anlatan (Milel ve nihal) ad›ndaki arabî kitâb› çok k›ymetlidir.
Lâtinceye, ‹ngilizceye ve birçok Avrupa dillerine ve türkçeye terceme
edilmifldir. Arabî flerhi, 1395 [m. 1975] de Beyrutda basd›r›lm›fld›r.
Baflka kitâblar› da vard›r. 88, 269, 326.
233 — fi‹RVÂNfiÂH: fiirvânda hükûmet süren Dirdendiyye
o¤ullar›n›n üçüncüsü idi. Halîl sultân›n o¤lu idi. Devleti kuran ‹brâhîmin
torunu idi. 893 de Haydar›n hücûmunu püskürterek Haydar›
katl etdi. fiâh ‹smâ’îl, babas›n›n intikam›n› almak için, 906 [m.
1500] da fiirvâna girdi. fiirvân flâh›, insanl›¤a s›¤m›yan bir iflkence
ile öldürdü. Ehl-i sünneti, çoluk çocuk demeyip k›l›nçdan geçirdi
– 391 –