E. Kiram

ifl bölümü yap›lm›fl, bütün millet kendi iflinde ar› gibi çal›fl›yordu.
Millet, servet ve refâh içinde yafl›yor, din kardefli olarak sevifliliyor,
devlet re’îsi ya’nî pâdiflâhlar, Peygamber vekîli olarak biliniyor,
Ona itâ’at etmek büyük ibâdet say›l›yordu.
Osmânl›larda isyân, ihtilâl, devrim gibi fleyler kimsenin akl›na
gelmiyordu. Din düflmânlar›n›n, haçl›lar›n, yehûdîlerin, masonlar›n,
flî’î ve vehhâbî gibi Ehl-i sünnet düflmânlar›n›n, yurt d›fl›ndan
yapd›klar› k›flk›rtmalarla ç›kard›klar› Samavneli o¤lu Bedreddîn,
Celâlî, Hurûfî ayaklanmalar›, milletin güç birli¤i ile az zemânda
basd›r›lm›fld›r. Fâtih sultân Muhammed, Uzun Hasen isyân›n›
basd›rma¤a giden askere yüz yük akça hediyye etmifldi ki, alt› milyon
alt›n lira demekdir. Sultân Süleymân zemân›nda bir dirhem,
ya’nî yaklafl›k üçbuçuk gram gümüflden üç akça bas›l›rd›. Bir akçada
yaklafl›k bir gram gümüfl vard›. Sonralar› gümüfl mikdâr›
azalt›ld›. Sultân Süleymân zemân›nda Mekke kâd›l›¤› ihdâs edildi.
Sinân pâflan›n Yemen seferinden sonra, Cidde gümrü¤ü gelirlerinin
yar›s› Mekke flerîflerine ba¤›flland›. Dahâ sonra, (Hicâz be¤ler
be¤i) isminde vâlîlik yap›ld›. Her sene hac zemân›nda, halîfeler taraf›ndan
Mekke flerîflerine ve oradaki ilm adamlar›na (Surre-i
Hümâyûn) denilen hediyyeler gönderilirdi. K›r›m hânlar› kendileri
para basd›r›r ve Cum’a hutbelerinde Osmânl› halîfelerine düâ
ederdi. K›rkbin askerleri olup Moskovaya kadar ilerlemifller, Ruslardan
vergi alm›fllard›. 728 [m.1328] senesinde Bursada altun para
bas›ld›. Hicretin 797 [m. 1394] senesinde Anadolu hisâr› kal’as›
yap›ld›.
922 [m. 1516] senesinde ‹stanbulda tersâne kuruldu. O zemân›n
en büyük gemileri yap›ld›. 932 [m. 1526] de sultân Süleymân,
Fransay›, himâyesi alt›na ald›. Haliçde yap›lan Osmânl› donanmas›
945 [m. 1539] de Avrupa devletleri birleflik donanmas›na gâlib
geldi. 967 [m. 1559] de Malta aç›klar›nda haçl› donanmas› yok
edildi. 987 [m. 1578] de Tak›yyüddîn efendinin baflkanl›¤›ndaki
hey’et, y›ld›zlar› tetkîk ve Logaritma cedvelleri ile hesâb yapd›.
1067 [m. 1656] de Osmânl› donanmas› Venedik donanmas›n› ma¤lûb
etdi. 1135 [m. 1722] de Üsküdârda Osmânl› matba’as› kuruldu.
1205 [m. 1791] de Deniz harb okulu kuruldu. 1242 [m. 1826]
de Osmânl› t›p fakültesi kuruldu. 1253 [m. 1837] de Unkapan›nda
Mahmûdiyye köprüsü, 1254 [m. 1838] de karantina yap›ld›. 1260
[m. 1843] da Karaköy ile Eminönü aras›nda Mecîdiyye köprüsü
yap›ld›. 1268 [m. 1851] de, (fiirket-i Hayriyye) isminde bo¤aziçi
vapurlar› iflletmesi kuruldu. 1272 [m. 1855] de ‹stanbul ile Varna
aras›nda deniz alt› telgraf hatt› yap›ld›. 1279 [m. 1863] da Basra ile
Karafli aras›nda telgraf hatt› yap›ld›. 1284 [m. 1868] de Sultânî lise-
– 373 –