E. Kiram

îhler bildiriyor. Teflkilâtl›, e¤itimli bir ordusu olmad›¤›, asker de-
¤il, canavar gürûhu olduklar› meydândad›r. fiehrleri y›karak,
ma’sûm insanlar› kana bulayarak y›ld›r›m h›z› ile sald›rma¤a cengâverlik
demek, barbarlarda disiplin aramak ve hele yirminci asrda
meydâna ç›kan stratejik bilgileri Cengize ve onun çapulcu sürüsüne
mal etme¤e kalk›flmak, târîh kitâblar›na uygun de¤ildir.
Cevdet pâfla, (Târîh-i hulefâ)da diyor ki, (Cengiz hân yediyüzbin
süvârî ile Harzemflâh üzerine yürüdü. Cengizin süvârîlerini zemân›-
m›zdaki ta’lîmli süvârîye benzetmek do¤ru de¤ildir. Evet flimdi yüzbin
süvârîyi sevk etmek mümkin de¤ildir. Onun süvârîleri, kendi çad›rlar›
ile ve hayvânlar› ile, kad›nlar› ile bir ordu gibi giderdi. Hayvânlar›n›n
etleri ve sütleri ile beslenirlerdi. Hayvânlar› da, yerleri
eflip, ot kökleri yirlerdi. Silâhlar›n› kendileri yapar, e¤erlerini kendileri
dikerlerdi. San’at bölükleri, idâre, kumanda teflkilâtlar› yokdu.
‹l ve aflîret be¤leri ve kabîle hânlar› kendilerini idâre ederdi.
Cengiz hân›n bu ifllerden haberi olmazd›). 317, 338, 389.
64 — CEVDET PÂfiA: 1238 de Lofcada tevellüd, 1312 [m.
1894] de ‹stanbulda vefât etdi. Arabî, fârisî ve türkçe kitâblar› çokdur.
Babas›n›n ad› ‹smâ’îldir. Osmânl› vezîrlerinden idi. Âlim, fâd›l,
edîb ve târîhci idi. Türkçe oniki cild (Târîh-i Osmânî) kitâb› çok
k›ymetlidir. Sultân Azîz hân zemân›nda, Allahü teâlân›n emrlerini
kanûn flekline sokmak için kurulan (Mecelle) komisyonunun reîsi
idi. Mecelle, çok k›ymetli bir kitâbd›r. Âdem aleyhisselâmdan, Fâtih
sultân Muhammed zemân›na kadar, ya’nî 843 hicrî y›l›na kadar
olan Peygamberlerin ve halîfelerin ve âlimlerin vak’a ve hayâtlar›-
n› anlatan (K›sas-› enbiyâ) târîhi oniki cüz’ olup, aç›k türkçe ile yaz›lm›fld›r.
1331 bask›s› çok güzeldir. Lâtin harfi ile bas›lanlarda yanl›fllar
görülmekdedir. (Ma’lûmât-› nâfi’a) risâlesi çok k›ymetli din
bilgilerini hâvî olup, 1983 de ‹stanbulda bas›lan (Fâideli Bilgiler)
kitâb›nda hepsi mevcûddur. (Tam ‹lmihâl-Se’âdet-i Ebediyye) kitâb›nda
(Mecelle) hakk›nda genifl bilgi vard›r. 64, 127, 237.
65 — C‹HÂN fiÂH: Karakoyunlu hükûmetinin üçüncü hükmdâr›d›r.
842 de tahta ç›k›p, Îrân›n bir k›sm›n› ele geçirdi. Akkoyunlu
devletine harb i’lân etdi ise de, Uzun Hasen taraf›ndan, 872
[m. 1467] de öldürüldü. 36, 384, 390.
66 — CÜNEYD-‹ BA⁄DÂDÎ: Babas› Muhammed, camc› idi.
Evliyân›n büyüklerindendir. 207 de Nihâvendde tevellüd, 298 [m.
911] de Ba¤dâdda vefât etdi. Süfyân-› Sevrînin derslerinde yetifldi.
Day›s› S›rrî Sekatîden tesavvufu ald›. Binlerle Velî yetifldirdi. Asr›-
n›n kutbu idi. Otuz kerre yaya hacca gitdi. Kerâmetleri, nasîhatleri
ve hakîkatden sözleri çokdur. Hocas›n›n yan›ndad›r. fiükr demek,
– 321 – Eshâb-› Kirâm - F:21