E. Kiram

898 [m. 1492] de Hiratda vefât etdi “rahime-hullahü teâlâ”. Reflehât
kitâb›nda, uzun hâl tercemesi vard›r. Behâeddîn Buhârî hazretlerinin
halîfelerinden Sa’deddîn-i Kaflgârî meclisinde kemâle
geldi. Sultânlardan ve hele vezîr Alî flîr Nevâîden çok sayg› görürdü.
Fâtih sultân Muhammed hazretleri ile de mektûblafl›rd›. Fâtihin
da’veti ile Konyaya teflrîf etdi ise de, pâdiflâh vefât etdi¤inden
görüflemediler. (fievâhid-ün-nübüvve) ve (Nefehât-ül-üns) ve (Behâristân)
kitâblar› tekrâr tekrâr bas›lm›fld›r. Her üçü de fârisîdir.
Yüze yak›n k›ymetli eseri çeflidli dillere terceme edilmifldir. 31,
122, 143, 363, 386.
62 — CÂMÎ NÂMIKÎ: Ahmed Alî bin Muhammed Nâm›kî Câmî,
Evliyân›n büyüklerindendir. fieyhülislâm-› mutlak idi. Nefehât
kitâb›n›n fârisî Hind bask›s›, 322. ci sahîfesinden bafll›yarak Ahmed
Câmîyi uzun anlatmakdad›r. Eshâb-› kirâmdan Cerîr bin Abdüllah
soyundand›r. Cerîr, beyâz, uzun boylu, çok yak›fl›kl› idi. Ömer “rad›yallahü
anhümâ”, (Cerîr, bu ümmetin Yûsüfüdür) buyururdu.
Ahmed Câmînin otuz dokuz o¤lu ve üç k›z› vard›. On dört o¤lu kal›p,
hepsi âlim, âmil, kâmil ve veliyyi kâmil oldu. Hepsinin kitâblar›,
eserleri vard›. Kendisi ümmî idi. Okumad›, yirmiiki yafl›nda tevbe
edip, onsekiz y›l tenhâda nefsini terbiye ile u¤rafld›. ‹lm-i ledünnîye
kavufldu. Bu arada, kendisine ilm-i zâhir de ihsân edildi. ‹lm-i
zâhirin böyle ihsân olunmas›, Eshâb-› kirâmdan sonra pek az Evliyâya
nasîb olmufldur. Tevhîd, ma’rifet-i ilâhiyye, siyer, hikmet, tesavvuf,
hakîkat s›rlar› üzerinde, üçyüzden fazla kitâb yazd›. (Miftâh-ün-necât)
ad›ndaki fârisî yazma eseri ‹stanbulda Süleymâniyye
kütübhânesi, Es’ad efendi k›sm›nda 1728 numarada vard›r. Bunu
522 de yazm›fld›. 441 de tevellüd ve 536 [m. 1142] de vefât eyledi.
(Sirâcüssâirîn) kitâb›nda kendi hayât›n› anlatmakda, Hak teâlân›n
verdi¤i ni’metleri saymakdad›r. Bu kitâb›n› altm›fliki yafl›nda yazm›fl
idi. O zemâna kadar yüzseksenbin kâfirin îmâna gelmesine,
tevbe etmelerine sebeb olmufldur. O¤lu Zahîreddîn (Rumûzü-hakây›k)
kitâb›nda diyor ki, (Babam Ahmed, hayât› müddetince alt›-
yüzbin kiflinin tevbe etmesine sebeb oldu). Uzun zemân Hiratda,
Abdüllah-i Ensârî hânesinde kalarak neflr-i hakây›k eyledi. 143.
63 — CENG‹Z HÂN: [Dschingis-chan] Cengiz veyâ Timoçin
denir. Türk de¤ildir. Mo¤ol oldu¤u, bütün dillerdeki târîhlerde yaz›l›d›r.
En büyük ve en zâlim mo¤ol hükmdâr› idi. Kâfir idi. ‹slâm
düflman› idi. 551 [m. 1155] da tevellüd, 624 [m. 1227] de vefât etdi.
Büyük târîhci fiemseddîn Sâmî be¤, (Kâmûs-ül-a’lâm)da diyor ki,
(Cengiz dünyân›n en büyük cihângirlerinden ve en meflhûr zâlim
ve kan dökücülerdendir. Mo¤oldur. ‹slâmiyyete çok zarar› dokun-
– 319 –