E. Kiram

tân›n hazînelerine, ticâretine hâkim olacaklard›. Fekat, Osmânl›lar›n
buna mâni’ olmas›ndan korkuyorlard›. Bunun için Osmânl›lar›
Ruslarla savafld›rma¤a çal›fld›lar. Avusturya ve Prusya, Osmânl›-
Rus savafl›n›n önlenmesini istediler. Rusya da bunu kabûl etdi. Fekat
‹ngilizler, Reflîd pâflay› harb etme¤e teflvîk etdiler. Yard›m
edeceklerine, zafer kazanaca¤›na, böylece Osmânl›lar›n bir numaral›
adam› olaca¤›na inand›rd›lar. Reflîd pâfla, Osmânl› devletinin
bafl›na geçece¤inin ç›lg›nl›¤› içinde, ‹ngilizlere mafla oldu. 26 eylül
1269 [m. 1853] de, Bâb-› âlîde yüzaltm›flüç (163) kifli toplad›. Rusyaya
harb aç›lmas›na karâr verdi. Sultân Abdülmecîd hân› da, tuza¤a
düflürüp, tasdîk etdirdi. Rusyaya harb i’lân edildi. Osmânl›
devletinin bafl›n› derde sokan ‹ngilizler, Hindistândaki fâci’a ve felâketlere
bafllad›lar. 1274 [m. 1857] de, Delhîde, büyük ihtilâl ç›-
kard›lar. ‹kinci Behâd›r flâh›, o¤ullar› ile birlikde Kalküteye götürüp
habs etdiler. Gürgâniyye devleti y›k›ld›. Hindistân›n ilerde, ‹ngiliz
imperatörlü¤üne kat›lmas› için, birinci ad›m at›lm›fl oldu. ‹ngilizler,
Rus çar› birinci Nikolan›n Kudüsde katoliklere karfl› ortodokslar›
ayakland›rd›¤›n› ileri sürerek, Ruslar›n Akdenize inmesini
hiç istemiyen Fransa imperatörü üçüncü Bonapart› da, Türk-
Rus K›r›m Harbine sürüklediler. Kendi ç›karlar› için yapd›klar› bu
iflbirli¤i, Türk milletine Reflîd pâflan›n diplomatik zaferleri olarak
tan›t›ld›. Düflmanlar›n bu yald›zl› reklâmlar ve sahte dostluklarla
örtme¤e çal›fld›klar› imhâ hareketlerini, herkesden önce anl›yan
sultân, çok zemân serây›nda hüngür hüngür a¤lard›. Memleketi,
milleti kemiren düflmânlara karfl› koymak için tedbirler arar ve Allahü
teâlâya yalvar›rd›. Bu sebeble, Reflîd pâflay›, birkaç kerre
sadr-› a’zaml›kdan uzaklafld›rd› ise de, kendisine (koca), (büyük)
gibi ismler takan bu kurnaz adam, rakîblerini devirip, tekrâr ifl bafl›na
gelmesini becerirdi. Ne yaz›k ki, sultân kederinden tüberküloza
yakalan›p genç yafl›nda öldü. Sonraki senelerde devlet koltuklar›n›
kap›flan, üniversite ö¤retim üyeliklerine, mahkeme baflkanl›klar›na
getirilenler, hep Mustafâ Reflîd pâflan›n yetifldirmeleridir.
Böylece (Kaht-› ricâl) devri aç›lmas›na ve Osmânl›lara (Hasta
adam) denilmesine sebeb olmufldur.
Abdülmecîd hân, [1256] da ilk olarak k⤛d para ç›kard›. [1260]
da (Mecîdiyye) köprüsü yap›ld›. fiimdi Galata köprüsü deniliyor.
1412 [m. 1992] de yeniden yap›ld›. [1265] de Befliktaflla Ortaköy
aras›nda (Küçük Mecîdiyye) câmi’ini ve Ortaköy iskelesi yan›nda
(Büyük Mecîdiyye) câmi’ini yapd›rd›. [1276] da Maçka ile Niflantafl›
aras›ndaki (Teflvikiyye câmi’i)ni yapd›rd›. [1268] de (fiirket-i
Hayriyye) denilen bu¤aziçi vapurlar› iflletilme¤e baflland›. [1277]
de Ayd›n demir yolu yap›ld›. [1270] de deniz alt› telgraf hatt› dö-
– 307 –