E. Kiram

mak gibi hissî görüfl, ilmî tedkîk yap›lmas›na mâni’ olmakdad›r.
Ba’z› sathî görüfllü kimseler, günlük olufllar› küçültür, gölgede b›-
rak›r diye, eski kahramânlar› küçültürler. Târihî realiteden korkmak
ma’nâs›zd›r. Türkiyede, yine de, ikinci Abdülhamîd aleyhindeki
yalanlar› nakl etmek modas› yürürlükdedir.
13 fiubat 1295 [m. 1878] gününe kadar, ikinci Abdülhamîdin
saltanat›n›n ilk bir y›l, befl ay ve onüç günü, bu hükümdâr›n flahsî
idâresi ile ilgisizdir. fiahsî idâresi, 13 fiubatda bafllar. 7 Zilhicce
1293 ve 23 Kânûn-i evvel [Aral›k ay›] 1876 günü birinci meflrûtiyyet
i’lân edildi. ‹lk millet meclisi 19 Mart 1877 de aç›ld›. Anayasay›
hâz›rl›yanlardan Midhat pâfla, bir hukukcu de¤ildi. ‹kinci Abdülhamîd
hân hât›rât›nda diyor ki:
Midhat pâfla, öteden beri meflrûtiyyet tarafdâr› idi. Lâkin ismini
ve ba’z› kitâblarda medhini iflitmekle hâs›l olmufl bir tarafdârd›.
Hiçbir devletin Kânûn-i esâsîsini tedkîk etmifl ve bu bâbda esâsl›
fikr edinmifl de¤ildi. Rehberi, nâfi’a vekâletinin müsteflâr›, Odyan
efendi idi. Odyan efendi ise, o zemân bile bizde mümtâz hukûkculardan
de¤ildi. Hele memleketi hiç bilmezdi. Zan ederim bu vukûfsuzluk,
Midhat pâfla ile Tâif kal’as›na kadar berâber gitdi.
Midhat pâflan›n baflkanl›¤›nda, Ziyâ be¤ [pâfla] ile Nâm›k Kemâlin
de kat›ld›¤› bir hey’etin hâz›rlad›¤› Anayasan›n 113. cü maddesi,
hükümdâra bir flahs› sürmek hakk›n› vermifldi. Bu maddeyi
Midhat pâfla, mahsûs koydurdu. Çünki, ölünciye kadar iktidârda
kalma¤› umuyordu. Bu madde ile, muhâliflerini sürmek istemifldir.
Nitekim birkaç devlet adam›n› sürdü. ‹kinci Abdülhamîd hân,
muhâkemesiz sürülmenin tanzimâta ayk›r› oldu¤una dikkati çekdi
ise de, Midhat pâflay› iknâ’ edememifldi. Midhat pâfla, anayasaya,
herkesin kendi dili ile konuflabilece¤ini koydurmak istemifl, fekat
Sultân, bu maddeyi kald›rm›fld›r. Midhat pâfla, Sultân›n bütün
selâhiyyetini yok etmek için, Anayasay› büyük devletlerin kefâletleri
alt›na koymak istemifldir. Türk devletinin istiklâlini yok edecek
bu feci’ madde de kabûl edilmemifldir. Rusya ile harb etmek
için, Bâb-› âlide nutklar çekdi. Medrese talebesini ayakland›rarak,
harb lehine nümâyifl yapd›rd›. Bunlar, Sultân›n penceresi alt›nda
bile harb diye ba¤›rd›lar. Harb olursa, ‹ngilterenin yard›m
edece¤ine inan›yordu. ‹çki sofralar›nda, Cumhûriyyet i’lân edip,
üçüncü Napolyon gibi, Cumhûrbaflkan›, sonra imperatör olaca¤›-
n› söyledi ve (niçin Âl-i Osmân olur da, Âl-i Midhat olmaz) dedi.
‹fli dahâ ileri götürerek, husûsî asker yazma¤a kalk›fld›. Bu yeni
asker, Millet askeri nâm› ile yeni bir ordu teflkil edecek ve Midhat
pâflan›n emrinde olacakd›. H›ristiyan ve müslimânlardan gönüllü
– 301 –