E. Kiram

eflinci Murâd›n akll› kardefli, diye övdü¤ü sultân ikinci Abdülhamîd,
memleketin felâkete götürüldü¤ünü, pâflalar›n, mason ufla¤›
olduklar›n› görerek, meclisi kapatd›. ‹râde-i seniyye ve meclis-i vükelâ
[Bakanlar kurulu] karâr› ile meclis-i meb’ûsan ta’tîl edildi.
Meflrûtiyyet ve bunu sa¤l›yan doksanüç (93) kânûn-i esâsîsi [anayasas›]
ilgâ edilmedi. Bu anayasa 1908 de ikinci meflrûtiyyetin i’lân›na
kadar devâm etmifldir. Sultân Abdülhamîd hân, a’yân üyelerinin
[senatörlerin] vazîfelerine de son vermedi. Yafl›yanlar›, 1908
millet meclisine dâhil oldular. Sultân Abdülhamîd hân, devleti,
milleti, otuzbir sene, Allahü teâlân›n emrlerine göre, adâletle idâre
etdi. Millet, sulh, bolluk, ucuzluk, râhat ve huzûr içinde yaflad›.
Her vilâyetde mektebler, hastahâneler, yollar, çeflmeler, Viyanadan
baflka bir yerde efli bulunm›yan modern bir t›p fakültesi
yapd›rd›. 1293 [m.1876] de Mekteb-i Mülkiyyeyi yapd›rd›. [1296]
da bir müze yapd›rd›. [1297] de hukûk mektebi ve dîvân-› muhâsebât›
[say›fltay] kurdu ve Beyo¤lu kad›n hastahânesini yapd›rd›.
[1299] da güzel san’atlar akademisi, [1300] de yüksek ticâret mektebi,
[1301] de yüksek mühendis mektebi ve yat›l› k›z lisesi aç›ld›.
[1303] de Terkos suyunu ‹stanbula getirtdi ve mülkiye lisesini açd›.
[1305] de Alman imperatörü ‹stanbula gelip, sultân Ahmed
meydân›nda Alman çeflmesi yap›ld›. [1307] de Bursada ipekçilik
mektebini yapd›rd›. [1308] de Halkal› zirâ’at ve baytar mektebi ve
K⤛thânede bir poligon kurdurdu. 1309 [m.1892] da Bursa demiryolunu
ve Aflîret mektebini yapd›rd›. [1310] da Üsküdar lisesi ve
Rüfldiyye mektebleri ve yeni postahâne binâs› ve Osmânl› bankas›
ile Reji binâlar›n› ve (Yafa-Kudüs) demiryolu ile Ankara demiryolu
yap›ld›. Yine [1310] da Hamîdiyye k⤛d fabrikas›, Kad›köy
havagaz› fabrikas› ve Beyrut liman› r›ht›m›n› yapd›rd›. [1311] de
Osmânl› sigorta flirketi ve Küçüksu baraj› ve (Manast›r-Selânik)
demiryolu yap›ld›. [1312] de (fiâm-Horan) demiryolu ve (Eskiflehir-Kütahya)
demiryolu yap›ld›. Yine [1312] de Hamîdiyye yüksek
ticâret mektebi ve (Galata-Tophâne) r›ht›m›, Dolmaba¤çe sâat
kulesi yap›ld›. [1313] de (Beyrut-fiâm) demiryolu, Dâr-ül-aceze binâs›,
mum fabrikas›, (Afyon-Konya) demiryolu, Sak›z liman› r›ht›m›,
flimdiki ‹stanbul lisesi binâs›, (‹stanbul-Selânik) demiryolu
yap›ld›. Ere¤li kömür ocaklar› çal›fld›r›ld›. [1314] de Tuna nehrinde
Demirkap› kanal›n›, kapal›çarfl› ta’mîrini yapd›rd›. [1313] Yunan
zaferini kazand›. Akl hastahânesini yapd›rd›. [1316] da fiifllide
Hamîdiyye Etfâl hastahânesini yapd›rd›. [1318] de Medîne-i münevvereye
kadar telgraf hatt› yapd›rd›. 1320 [m.1901] de Hamîdiyye
Hicâz demiryolu Zerkaya kadar iflledi. K⤛thânedeki Hamîdiyye
suyu yap›ld›. Yeni bal›khâne, Haydarpâfla r›ht›m›, ma’den arama
– 296 –