E. Kiram

dürecekler) diyerek a¤l›yor. ‹ki gün sonra, eski, y›rt›k eflyâ gönderiyorlar.
Askerler, ikide bir, k›l›c›n› isteriz diye hücûm ediyor.
Vermiyor ise de, Vâlide sultân, gizlice vermek zorunda kal›yor. 4
Hazîran sabâh› Vâlide sultân içeri gelip, kap›n›n aç›k oldu¤unu ve
halîfenin kanlar içinde yatd›¤›n› görünce, feryâd ediyor. Halîfe,
ellerini, annesinin gö¤sü üzerine koyup (Allah, Allah) diyor. Gelenler,
Vâlide sultân› baflka odaya götürüyor, kula¤›ndaki küpeleri
ve yüzü¤ünü çekip al›yorlar. Halîfeyi eski bir perdeye sar›p, Ortaköy
karakoluna götürüyorlar. Cân çekiflirken Rüfldü, Midhat ve
Avnî pâflalar ve yardakç›lar› gelip, (Bizi azl et!) diyerek alay ediyorlar.
Vâlide sultân, (Arslan›m flehîd oldu. Beni de flehîd etsinler)
diye feryâd ediyor. Asker gelip, (Sultân Murâd irâde etdi. Seni
Be¤lerbe¤i serây›na götürece¤iz) diyorlar. Vâlide sultân, (Benim
yerim, Yeni-serâyd›r) diyor. Vâlide sultân›n kollar›ndan çekip
yal›n ayak, yaflmaks›z ve ferâcesiz karakola götürüp, pâflalara
seyr etdiriyorlar. Halîfenin zevcelerinden T›ryal hân›m efendi gelip,
(Cân›m, Allah r›zâs› için nâmûsu ile oynamay›n. Hiç olmazsa
araba ile götürünüz) diyor. Pâflalar, baflar›lar›ndan pek keyfli kahkaha
atmakdad›rlar. T›ryal hân›m›n arabas›na bindirilerek yeniserâya
(Topkap› serây›na) götürülüyor. Baflka araba ile Tiryal hân›m›
da, zorla oraya götürüyorlar. Üç gün sonra k›zlar a¤as› Topkap›
serây›na geliyor. ‹ki sultân›n ayr› odalarda bayg›n yatd›klar›-
n› görüyor. Alt› gece sonra, odalar›na birer kandil gönderiliyor.
Otuzsekiz gün sonra Fer’›yye serây›na götürülüyorlar. Kap› ve
pencereleri çivileniyor. Sekiz gün Vâlide sultâna eziyyet ederek
(Mallar›n›n yerini bildir) diyorlar. Dokuzuncu gün, pencereler
aç›l›yor. 31 A¤ustos 1876 da beflinci Murâd tahtdan indirilip, Dolmaba¤çe
serây›ndan Ç›ra¤ân serây›na götürülüyor. Sultân Abdülhamîd
hân tahta ç›k›nca, iflkencelerden kurtulup, râhata kavufluyorlar.
Sultânlara yap›lan iflkencelerin, sultân Murâd›n emri ile oldu¤unu
söylerlerdi. Hâlbuki sultân Murâd›n birfleyden haberi
yokdu. Sultân Abdül’azîzin tebrîklerini ve yalvarmalar›n› pâflalar
sultân Murâda göstermiyor. Sultân ad›na kendileri cevâb yaz›p aldatd›klar›,
[m. 1959] târîhli askerî târîh mecmû’as›nda uzun yaz›-
l›d›r.
[m. 1967] de ‹stanbulda bas›lm›fl olan T.Y›lmaz Öztunan›n
(Türkiye târîhi)nin onikinci cildinde özetle diyor ki: (Sultân Abdül’azîzin
hal’ edilmesi, birkaç ahlâks›z veyâ sâfdil devlet adam›-
n›n, flahsî ihtirâslar› u¤runa oldu. Bunlar›n bafl›nda, eski sadr-›
a’zam Hüseyn Avnî pâfla geliyordu. Kurmayl›kdan yetiflmifl, üç
def’a serasker olmufldu. Bir ufla¤›n o¤lu idi. (Kînim dînimdir) diyen
kindâr adamlardan biri idi. Mason Fuâd pâflan›n yetifldirmesi
– 283 –