E. Kiram

2 — ABDÜL’AZÎZ HÂN: Osmânl› pâdiflâhlar›n›n otuzikincisi
ve islâm halîfelerinin doksanyedincisidir. Sultân ikinci Mahmûdun
ikinci o¤ludur. 1245 [m. 1830] de tevellüd edip 25 Hazîran
1277 [m. 1861] de halîfe oldu. 1293 [m. 1876] de Dolmaba¤çe serây›ndan
al›n›p, Topkap› serây›na habs edildi. Befl gün sonra Midhat
pâfla ve serasker [savunma bakan›] Hüseyn Avnî pâfla, Süleymân
pâfla ve arkadafllar› taraf›ndan, Fer’›yye serây›nda Kur’ân-› kerîm
okurken bilek damarlar› kesdirilerek flehîd edildi¤i, sultân Vahîdeddînin
bafl kâtibi, Alî Fuad be¤in hât›ralar›nda yaz›l›d›r “rahmetullahi
teâlâ aleyh”. Fer’›yye serây›, Befliktafl ile Ortaköy aras›nda,
Galata-serây lisesinin orta k›sm› olan yal›d›r. Sultân Mahmûd türbesindedir.
Sultân Murâd, bu iflkenceli ölümü iflitince, korkudan
akl› bozuldu.
(Belgelerle Türk târîhi dergisi)nin 1967 Kas›m ve 2 say›l› nüshas›nda
diyor ki: ‹stanbul üniversitesine ba¤l› k›ymetli eserler aras›nda,
‹bnül-Emîn Mahmûd Kemâl be¤in [3310] numaral› defterinde,
sultân Abdül’azîz hân›n annesi Pertevniyâl vâlide sultân›n
söyleyip yazd›rd›¤› (Sergüzeflt-nâme) vard›r. Y›ld›z evrâk› aras›nda
görülüp, ‹bnül-Emîn Ahmed Tevfîk be¤in, 1336 [m. 1918] de
sûretini ç›kard›¤› bu sergüzefltnâmede Pertevniyâl sultân diyor ki:
1293 [m. 1876] senesi, Cemâzil-evvelin yedinci [30 May›s] günü,
sabâha karfl› sâat sekizde, vâlide sultân› yatakdan kald›r›yorlar.
Sultân, o¤lu Abdül’azîz hân› uyand›r›yor. Halîfe, (Anne bunu bana
kim yapd› Beni sultân Selîme mi döndürecekler Ben kime ne
etdim) diyor. Vâlide sultân (Avnî pâfla etdi) diyor. (Yaln›z Avnî
etmedi. Rüfldü pâfla ile Ahmed ve Midhat pâflalar da, bu ifle dâhil.
Ben bu felâketi otuz k›rk def’a rü’yâmda gördüm. Bundan sonra,
Cebrâîl gökden inse, devlet reîsi olmam. Cenâb-› Hakk›n takdîri
böyle imifl) diyor. 30 May›s 1876 Sal› günü kay›kla Topkap› serây›na
götürülüp, üçüncü Selîm hân›n flehîd edildi¤i odada, habs olunuyor.
Çorba gönderiyorlar. Kalfa (Kafl›ks›z, efendimizin önüne
nas›l koyay›m) diyor. Bir k›r›k tahta kafl›k veriyorlar. Halîfe, biraz
içiyor. Abdest almak için, na’l›n arat›yor. (‹zn yok) diyerek
vermiyorlar. Abdesthâneye yal›n ayak giriyor. Üç gün kuru tahta
üstünde aç, susuz b›rak›l›yor. Kay›kda ya¤murdan ›slanm›fl olan
elbisesini ç›karmak için gecelik istiyor. (‹râde yokdur) diyerek
vermiyorlar. Sultân Murâda tebrîknâme ve ac›kl› mektûblar gönderip
yalvar›yor. Dördüncü gün, (2 Hazîran sabâh›) sultân Murâd›n
irâdesi ile diyerek, Fer’›yye serây›na götürüyorlar. ‹çeri h›zl›
girdi¤i için, bir süngülü asker, gö¤sünden itiyor. (Annem nerede)
diyor. Annesi koflup gelerek, yukar› ç›kar›yor. Askerlerin sayg›s›zca
konuflduruldu¤unu görünce, (Aman anneci¤im. Bunlar beni öl-
– 282 –