E. Kiram

lar da münâzaraya, derinli¤e dalmam›fllard›r. Âcürî ve Beyhekî
bunlardand›r. Biz mukallidler, her iki s›n›f âlimlerin sofralar›n›n
art›klar› ile geçiniyoruz. Bu yüksek âlimlerin kâselerini yalamakla
besleniyoruz. Hazret-i Ebû Bekrin üstünlü¤ü zannîdir diyenlerin
sözlerine dikkat edilirse, Selef-i sâlihînden, z›d haberler geldi¤i
için, böyle söylemifllerdir. Hâlbuki, bu haberlerin hakîkatde z›d
[ters] olmad›klar›n› yukarda aç›klad›k. Ba’z›lar› da, üstünlü¤ü halîfe
seçimindeki sözbirli¤i ile ölçmüfldür. Hâlbuki, üstünlü¤ün dahâ
nice fleylere ba¤l› oldu¤unu yukarda bildirdik. Bunlardan biri,
önce îmân etmek idi. Selef-i sâlihînin sözlerinden anlafl›l›yor ki, halîfe
seçimi, üstünlük anlafl›ld›kdan sonra oldu. Üstünlük, (Hilâfet-i
nübüvvet) de, ya’nî Peygamberin halîfesi olmakda flartd›r. Bu halîfeli¤in
zemân› da otuz senedir. Bundan sonra gelen halîfelerde
üstünlük flart de¤ildir. (fierh-› mevâk›f) bunu güzel anlat›yor. Kitâb›n
sonunda diyor ki:
(Üstünlük, kesinlikle anlafl›labilen fley de¤ildir. Çünki, yaln›z
akl ile ölçülüp anlafl›lamaz. Meselâ sevâb›n çoklu¤u görülerek üstündür
denilemez. Nakle dayanarak anlamak lâz›md›r. F›kh bilgisi
de de¤ildir ki, (zann-› gâlib) ile amel olunabilsin. Bu mes’ele ilm i-
flidir. Bunda yakîn, kesinlik lâz›md›r. Birbirlerine uym›yan nasslar,
yakîn bilgi vermez. Fazîletin, sevâb›n çoklu¤una sebeb olan fleylerin
çok olmas› da kesinlik ifâde etmez. Çünki, sevâb, Allahü teâlân›n
ihsân›d›r. ‹bâdet yapan birine sevâb vermiyebilir. Baflkas›n›n
ibâdetine ise, çok sevâb verir. Halîfe seçilmek, kesin olsa bile, üstünlü¤ü
kesin olarak göstermez. Olsa olsa, zan hâs›l eder. O hâlde,
nas›l olur da, üstün varken üstün olm›yan›n imâmeti [ya’nî halîfe
seçilmesi] sahîh olmaz sözü kesin olarak söylenebilir Bununla berâber,
hazret-i Ebû Bekrin, sonra hazret-i Ömerin, sonra hazret-i
Osmân›n ve sonra hazret-i Alînin üstün olduklar›n›, Selef-i sâlihîn
bize haber verdi. Selef-i sâlihîne hüsn-i zan ederek, bunu bilmeselerdi,
bildirmezlerdi deriz. Bunun için, onlara tâbi’ olmam›z vâcib
olur. Do¤rusunu Allahü teâlâ bilir deriz.
Âmidî [Seyf-uddîn Alî bin Muhammed] diyor ki, efdal olmak,
birinin câhil, ötekinin âlim olmas› veyâ ötekinin birinciden dahâ
âlim olmas› gibi iki dürlü olur. Eshâb-› kirâm için, böyle üstünlük,
kesinlikle söylenemez. Çünki, ço¤unda husûsî fazîlet oldu¤u gibi,
müflterek fazîletleri de vard›r. Bir fazîlet, birkaç fazîletden dahâ
k›ymetli olabilir. Bunun için, fazîletleri çok olana en üstün denilemez).
fierh-› mevâk›f›n yaz›s› burada temâm oldu. [Âmid flehri,
Diyâr-› Bekrin eski ismidir. (Dürr-ül-muhtâr) da flâhidli¤i anlat›rken
ve (Fevâid-ül-behiyye) de diyor ki, (Selef-i sâlihîn), hadîs-i flerîfde
medh olunan ilk iki asr›n âlimleri demekdir. Bunlara (Sadr-
– 205 –