E. Kiram

hammed bin Hanefiyye ve Abd-i Hayr ve Ebû Cuheyfe de haber
verdiler. Hazret-i Alî yine buyurdu ki, (Resûlullah ileriye geçdi.
Ondan sonra Ebû Bekr geçdi. Hazret-i Ömer üçüncü oldu. Sonra
fitne ç›kd›). Abd-i Hayr diyor ki, hazret-i Alîden iflitdim: (Allahü
teâlâ, Ebû Bekre rahmet eylesin ki, bu ümmeti bir araya ilk topl›-
yan o oldu) dedi. Abdüllah bin Ca’fer Tayyâr dedi ki, (Ebû Bekr
bize halîfe oldu. O çok hayrl› ve çok merhametli idi). Mesrûk dedi
ki, (Ebû Bekr ile Ömeri sevmek ve üstünlüklerine inanmak, Ehl-i
sünnet alâmetidir). (‹stî’âb)dan al›nan yaz› burada temâm oldu.
‹bni Hacer-i Mekkî buyuruyor ki, (Hazret-i Alînin üstün oldu¤unu
söyliyenler, birkaç bak›mdan üstün oldu¤unu bildirmifllerdir. Bu
üstünlük, fadl-i küllî de¤ildir). Bu ise, üç halîfeden baflka olanlardan
dahâ üstün oldu¤unu gösterir.
Eshâb-› kirâm›n ve Tâbi’înin ayr› ayr› üstünlükleri vard›. Tâbi’înin
ço¤u müctehid de¤ildi. (‹cmâ’), müctehidlerin sözbirli¤i demekdir.
Bir mes’elede icmâ’ varken, mukallidin sözüne uymak câiz
de¤ildir. ‹cmâ’ bulunm›yan ifllerde çeflidli ictihâdlar bulunur.
Münâzara ve mürâce’at olunarak, bu ihtilâflar ortadan kalkar. ‹cmâ’
hâs›l olur. Selef-i sâlihînin bütün icmâ’lar› böyledir. Selmân-›
Fârisînin, (Ebû Bekrin hilâfetinde isâbet oldu ve hatâ oldu) sözü,
Ebû Bekrin üstünlüklerinde, çeflidli ictihâdlar olup, seçilmesine icmâ’
hâs›l oldu demekdir. Ebû Cuheyfe diyor ki, (Benim ictihâd›m,
hazret-i Alînin herkesden dahâ üstün oldu¤unu gösteriyordu. Hazret-i
Alî, minberde bu ümmetin en üstünü Ebû Bekrdir. Sonra
Ömerdir deyince, bu ictihâd›m yok oldu). ‹mâm-› Mâlikin (Ben
kimseye Peygamberin parças›ndan dahâ üstün diyemem) sözü de,
fadl-i cüz’î göstermekdedir. Hazret-i Alînin “rad›yallahü teâlâ
anh” dahâ üstün oldu¤unu bildiren az›nl›¤›n sözleri hep böyledir.
Süâl: Hazret-i Ebû Bekrin “rad›yallahü teâlâ anh” dahâ üstün
oldu¤unu bildiren kelâm âlimlerinin sözlerinin kesin olmad›¤›, zan
etdikleri anlafl›lm›yor mu
Cevâb: Evet, kesin bildirenler oldu¤u gibi, zan edenler de oldu.
Zan ile bildirenler de, bu zanlar›n› ters olarak kullanmam›fl, yine
müsbet olarak bildirmifllerdir. Bu da Ebû Bekrin üstünlü¤ünden
dönmenin mümkin olam›yaca¤›n› göstermekdedir. Ehl-i sünneti
aç›kl›yanlar›n reîsi olan Ebül-Hasen-i Efl’arî, Ebû Bekrin üstünlü¤ünü
kat’î olarak bildirmekdedir. Baflkalar›n›n zan ile, ictihâd
ile seçildi demeleri, bu kesinli¤i de¤ifldiremez. (Eflâ’ire), ya’nî
Ehl-i sünnet âlimleri, iki k›smd›r: Birinci k›sm›, münâzarada hep
kazanm›fllard›r. Bunlar hadîs ilmiyle çok u¤raflmam›fllard›r. Ebû
Bekr-i Bâk›llânî ve ‹mâm-› Râzî, Kâdî Beydâvî ve Kâdî Adud ve
Sa’deddîn-i Teftâzânî böyledir. ‹kinci k›sm, hadîs âlimleridir. Bun-
– 204 –