E. Kiram

kim yapd›m demek, onun emrlerine uyunuz demekdir ki, bu da iktizâ
ile anlafl›lmakdad›r. Bunun gibi, Allahü teâlâ, bu ümmet içinde
halîfe yapaca¤›n› aç›kca bildirdi. Halîfelerin fieyhayn olaca¤›n›
da rü’yâ ile bildirdi. Bunun gibi, âh›r-zemân Peygamberinin gelece¤ini
Îsâ aleyhisselâma müjde etmekle, geldi¤i zemân Ona itâ’at
ediniz demifl oldu. (Benim yoluma, benden sonra da Hulefâ-i râflidînin
yoluna yap›fl›n›z!) hadîs-i flerîfi, fieyhayna “rad›yallahü teâlâ
anhümâ” itâ’ati emr etmekdedir. Onlar›n halîfe olacaklar›, buradan
iktizâen anlafl›lmakdad›r.
4) fieyhayn›n halîfe olacaklar›n›n haber verilmesi, hilâfetlerinin
hak ve do¤ru oldu¤unu da göstermekdedir. Îsâ aleyhisselâm›n,
âh›r-zemân Peygamberinin “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” gelece¤ini
müjdelemesi de böyledir.
5) ‹ki mübhem nass birlefldirilince, kesin hâl al›r. (Benden sonra
Ebû Bekre ve Ömere uyunuz!) hadîs-i flerîfi, fieyhayn›n ismlerini
aç›kça bildiriyor ise de, halîfe olacaklar› anlafl›lm›yor. (Benden
sonra, Hulefâ-i râflidînin yoluna sar›l›n›z!) hadîs-i flerîfi de, halîfeli¤i
aç›kl›yor. ‹kisi biraraya gelince, fieyhayn›n halîfe olacaklar›
aç›kca anlafl›l›yor. Ayr› ayr› bildirilmesinin sebebini, hikmetini ancak
sözün sâhibi bilir.
6) (Edille-i fler’›yye) dörtdür. Bunlardan üçüncüsü, (‹cmâ’)d›r.
‹cmâ’ hâs›l olmas› için, (Kitâb)dan veyâ (Sünnet)den bir (Delîl),
ya’nî sened bulunmas› lâz›md›r. Eshâb-› kirâm, birbirlerine delîlleri
hât›rlatarak icmâ’ hâs›l oldu. Bu icmâ’ ile Ebû Bekri “rad›yallahü
teâlâ anh” halîfe yapd›lar. Alînin “rad›yallahü teâlâ anh” (Onun
bu ifle dahâ lây›k oldu¤unu biliyoruz) sözü de, böyle oldu¤unu
göstermekdedir.
7) ‹mâm-› Nevevînin ve baflka âlimlerin, (istihlâf) ve (Sarîh
nass) sözleri, çeflidli ma’nâlar bildirirler. Ölüm yaklafl›nca, hâl ve
akd sâhiblerini, ya’nî devlet ifllerinde söz sâhibi olanlar› toplay›p,
buna (Bî’at) ediniz demek, sarîh nass ile istihlâf olur. Yâhud, bu
kimsenin halîfe olma¤a lây›k oldu¤unu bildirmek, istihlâf olur. Burada
ölümün yak›n olmas› ve devlet adamlar›n› toplay›p söylemesi
lâz›m de¤ildir. Emr de¤il, haber vermek olur. Birini böyle istihlâf
etmek, baflkas›n›n halîfe olmas›na mâni’ olmaz. ‹stihlâf, ba’zan
aç›kca bildirilmez. Sözün [Nass›n] muktezâs›ndan anlafl›l›r. Yâhud,
iki nass›n terkibinden [birlefldirilmesinden] anlafl›l›r. F›kh âlimleri,
nass›n muktezâs›n› baflka baflka anl›yabilirler.
Yukar›daki yedi önsöz anlafl›l›nca, asl cevâba bafll›yabiliriz: ‹-
mâm-› Nevevînin mezhebinin reîsi, hattâ bütün hadîs ve f›kh âlimlerinin
reîsi olan imâm-› fiâfi’î “rahmetullahi aleyh”, (Geldi¤in ze-
– 202 –