E. Kiram

‹slâmiyyetin yay›lmas›, Kur’ân-› kerîmi ve hadîs-i flerîfleri yaymakla
olur. Peygamberimiz “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” bunun
için, Eshâb-› kirâm aras›nda ba’z›lar›n›n Kur’ân hâf›z› ve ilmi
çok oldu¤unu bildirerek, bunlardan ö¤renilmesini diledi. Bu övmeler,
onlar için diploma gibi oldu. Bunlar› sözlerinden tan›yam›-
yanlar, bu sûretle tan›d›lar. Eshâb-› kirâm›n âlimlerinden hepsi, bu
üstünlükde ortakd›rlar.
Mekkenin fethinden önce, Allah yolunda mal verenlerin ve cihâd
edenlerin dahâ üstün olduklar›n› Kur’ân-› kerîm bildiriyor.
Eshâb-› kirâm, bu âyet-i kerîmenin Ebû Bekr-i S›ddîk için geldi¤ini
bildiriyor. Çünki, herkesden önce mal veren ve cihâd eden o i-
di. Bu vazîfeyi bütün ömrünce yaparak, sonra bafll›yanlardan veyâ
önce bafllad› ise de, flehîd olarak uzun zemân yapmak nasîb olm›-
yanlardan dahâ üstün oldu.
Bir hadîs-i flerîfde, (Benden sonra Ebû Bekre ve Ömere uyunuz!)
buyuruldu. Uyulacak kimsenin âlim olmas› lâz›md›r. Hazret-i
Ömer, bir süâl sorulunca, Eshâb-› kirâm›n âlimlerini toplar.
Sözbirli¤i sa¤lard›. Hazret-i Alî “rad›yallahü teâlâ anh” zemân›nda
böyle olmad›. O “rad›yallahü anh”, keskin zekâs›, derin bilgisi
ile hemen cevâb verirdi. Hatîb ve edîb oldu¤u için, sözlerini yanl›fl
anl›yanlar da olurdu. Hattâ, hazret-i Osmân›n flehâdeti ile ilifli-
¤i oldu¤unu anlayanlar da oldu. F›khda, Müt’a nikâh›n›n harâm
olmas›n› ve ayaklar› y›kaman›n farz oldu¤unu ve birçok mes’eleleri
bildiren ince sözlerini yanl›fl anl›yanlar çok oldu. Âlimler aras›nda
ayr›l›klara sebeb oldu. Hazret-i Ömerin, sözbirli¤i yaparak
verdi¤i cevâblar ise, iyi anlafl›ld›. Dört mezheb bilgilerine esâs oldu.
Meselâ, (Kur’a çekmek), haklar› müsâvî kimseler aras›ndan
birini seçmek için yap›l›r. Birisini hakl› göstermek için yap›lmaz
sözünü Ömer “rad›yallahü teâlâ anh” söylemifldir.
‹mâm-› Alînin sözlerini (Ehl-i sünnet) ve (‹mâmiyye) ve (Zeydiyye)
f›rkalar› incelemifldir. Herbiri baflka dürlü anlam›fld›r. Zeydiyye
ile ‹mâmiyye, evliyâl›¤› inkâr etdi. fieyhayn “rad›yallahü teâlâ
anhümâ” zemân›nda, müslimânlar aras›nda ayr›l›k olmad›.
Hep birlikde kâfirlerle cihâd etdiler. Alî “rad›yallahü teâlâ anh”
zemân›nda ayr›l›klar olunca, kâfirlerle dö¤üflme¤i b›rak›p birbirlerini
k›rma¤a bafllad›lar. Hazret-i Alî, fitneyi önliyemedi. Hattâ, hilâfeti
de elinden kaç›rd›.
Süâl: ‹lk iki halîfe zemân›nda Eshâb-› kirâm çokdu. Halîfeye
yard›mc› oldular. Hazret-i Alî zemân›nda, Eshâb-› kirâm azald›.
Çeflidli memleketlerde yeni îmân eden câhiller, sap›k kimseler fitne
ç›kard›. Bu fitneleri ilk iki halîfe de önliyemezdi. Bu bak›mdan
üstünlüklerini söylemek do¤ru olur mu
– 179 –