E. Kiram

hepsine hüsn-› zan etmek, hepsinin sâlih ve âdil oldu¤una inanmak,
hiçbirine dil uzatmamak, düflmanl›k etmemek ve bir k›sm›n›
sevdi¤i için, ötekileri fenâ bilmemek kat’î delîller ile bütün müslimânlara
vâcibdir.
Allâme Sa’deddîn-i Teftâzânî “rahime-hullahü teâlâ”, (fierh-i
akâid) de diyor ki, (Eshâb-› kirâm›n “rad›yallahü teâlâ anhüm ecma’în”
aralar›ndaki muhârebelerin dînî sebebleri vard›r. Onlara
dil uzatanlar›n sözleri edille-i kat’iyyeye, ya’nî Kur’ân-› kerîme ve
hadîs-i flerîflere uygun de¤ilse, kâfir olurlar. Uygun ise büyük günâha
girerler. Bid’at sâhibi, ya’nî sap›k olurlar.)
Mevâhib-i ledünniyyede, (Eshâb›m›n “rad›yallahü teâlâ anhüm
ecma’în” ismini iflitince, susunuz! fiânlar›na yak›flm›yan sözleri
söylemeyiniz) hadîs-i flerîfi yaz›l›d›r.
Eshâb-› kirâm›n “r›dvânullahi aleyhim ecma’în” flânlar›na lây›k
olm›yan sözleri söylemek, müslimânlara yak›flmaz. Onlar›n muhârebeleri
kötü sebeblerle, afla¤› düflüncelerle de¤ildi. Onlar›n rûhlar›
ve nefsleri, insanlar›n en iyisinin ve yükse¤inin “sallallahü aleyhi
ve sellem” huzûrunda bulunarak, derslerini ve nasîhatlar›n› dinliyerek
temizlenmifl, nûrlanm›fl, kalblerinde kin ve geçimsizlik kalmam›fld›.
Her biri ictihâd makâm›na yükselmifl oldu¤undan, kendi
ictihâdlar›na uygun hareket etmeleri lâz›m ve vâcib idi. Ba’z› ifllerde
ictihâdlar› ayr›l›nca birbirlerine uymay›p, kendi ictihâdlar›na
uymalar› do¤ru yol idi. Onlar›n birbirlerine uymamalar› da, uymalar›
gibi, hak üzere idi. Nefsin arzûsu de¤ildi.
Ba’z›lar›, imâm-› Alî “rad›yallahü anh” ile harb edenlere kâfir
diyor. Hâlbuki, Sahâbe-i kirâmdan “rad›yallahü teâlâ anhüm ecma’în”
bir k›sm›, ictihâdlar›nda çok def’a Peygamber efendimize
“sallallahü aleyhi ve sellem” de uymad›lar. Bu ayr›lmalar›, kabahat
say›lmad›. Cebrâîl “aleyhisselâm” geldi¤i zemân, bunlara birfley
denilmedi. O hâlde, imâm-› Alînin “rad›yallahü anh” ictihâd›na
uym›yanlara dil uzat›labilir mi Bunlara kâfir denebilir mi Hem
de, uym›yanlar çok idi ve ço¤u, Sahâbe-i kirâm›n “rad›yallahü anhüm”
büyükleri ve Resûlullah›n “sallallahü aleyhi ve sellem” sevgilileri
ve hattâ Cennet ile müjdelenmiflleri idi. Onlara dil uzat›labilir
mi Kâfir denebilir mi Dîn-i islâm›n yar›s›na yak›n emrlerini
bizlere ulafld›ran onlard›r. Onlara kusûrlu denirse, dînin yar›s› sars›l›r.
O büyüklerden hiçbirine, bu dînin büyüklerinden hiçbiri sayg›s›zl›kda
bulunmam›fld›r. Dört mezhebin reîsleri ve Sôfiyye-i aliyyenin
büyükleri, onlar› büyük ve yüksek bilmifldir.
Kur’ân-› kerîmden sonra dîn-i islâm›n en do¤ru kitâb› (Buhâriyyi
flerîf)dir. fiî’îler de buna inan›yor. ‹flte Buhâriyyi flerîfde, her-
– 16 –