Dergi_89

Bankacılar Dergisi
Clarke, Cull, Peria ve Sanchez (2003) 36 gelişmekte olan ülkede 3.000 civarında
işletmede yabancı banka girişlerinin firmaların krediye erişimleri üzerindeki etkilerini ortaya
çıkarmaya yönelik gerçekleştirdikleri ampirik araştırmanın sonuçları yabancı banka
girişlerinin işletmelerin krediye erişimini artırdığını göstermektedir.
ABD’de finansal hizmetlere erişim ve kullanım ile ilgili son dönemlerde yapılan
araştırmalar yüksek gelire sahip ailelerin en az bir adet banka hesabına sahip olduklarını,
ancak orta ve düşük gelirli ailelerin banka hesaplarının olmamasının sıklıkla görüldüğünü
ortaya koymaktadır. Gelir ve harcama durumu, ev sahibi olup olmama, etnik köken, yaş,
eğitim seviyesi ve işyerindeki statü ile finansal ürün kullanımı arasında anlamlı ilişkiler tespit
edilmiştir. Örneğin gelişmiş ülkelerde yüksek gelir segmentinde yer alan banka müşterileri
erişilebilir olmasına karşın kredi kullanmayı tercih etmeyebilmektedir. Diğer taraftan dini
inançlar da kredi kullanımı tercihinde etkili olabilmektedir (Narain, 2009).
Honohan (2006, 2008), finansal hizmetlere erişim ile ekonomik kalkınma arasında
pozitif ve güçlü bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Burgess ve Pande (2005), bir örnek olay
çalışmasında, finansal hizmetlere erişimin yaygınlaştırılmasının yoksulluğu azaltıcı etkisi
olduğunu gözlemlemiştir.
Işık (2011) tarafından gerçekleştirilen çalışmada Türkiye’de ve dünyada finansal erişim
seviyesi analiz edilmiştir. Bankacılık sektörü verileri kullanılarak yapılan araştırmada; toplam
mevduat ve kredi tutarları, gerçek kişilerin krediye erişimi ve mevduatın krediye dönüşüm
oranın artmakta olduğu ancak, kredi ve mevduatın bölgeler itibarıyla dağılımı incelendiğinde
toplam kredilerin önemli bir bölümünün İstanbul ve ülkenin batıda kalan bölgelerine
kullandırıldığı, kişi başına düşen toplam kredi tutarında da farklı bir tablo ortaya çıkmadığı
belirlenmiştir. Çalışma, kişi başına düşen bireysel kredilerin dağılımında da yine İstanbul ve
Batı bölgelerinin ön sıralarda yer aldığını ortaya koymaktadır.
Keçek ve Cinser (2005), Türk bankacılık sistemi içerisinde yer alan ticaret bankaların
2005 yılı mali tablolarından türetilen oranları kullanıldıkları çalışmada önce mali oranları
dikkate alarak benzer özellik gösteren bankaları gruplandırmak amacıyla kümeleme analizi
kullanılmışlar, daha sonra kümeleme analizi verilerine diskriminant analizi uygulamışlardır.
Araştırmada kullanılan mali oranlar bankaların çeşitli açılardan performansını ortaya
koyduğundan, çalışma performans değerlendirmesi olarak ele alınmıştır.
Bankacılık sektöründe kümeleme analizinin kullanıldığı bir başka çalışma Tunay ve
Silpagar (2006) tarafından gerçekleştirilmiştir. Hiyerarşik olmayan bir kümeleme yöntemi olan
K-ortalamalar tekniğinin kullanıldığı araştırmada Türkiye’de faaliyet gösteren ticari
bankaların; aktif büyüklüğü, toplam krediler, toplam mevduatlar, toplam öz kaynaklar, toplam
ödenmiş sermaye, net karlılık, şube sayısı ve personel sayısı olmak üzere toplam sekiz ölçek
değişken baz alınarak; 2004 yılı sonu itibariyle ticari bankaların kümelemesi yapılmıştır.
Gökgöz, Altınel, Gökgöz ve Koç (2013) ise Türk mevduat ve katılım bankalarına
yönelik olarak finansal sağlamlık göstergelerini esas alan K-ortalamalı bulanık kümeleme
analizi çalışması yapmışlardır. Çalışma sonucunda katılım bankalarının birlikte gruplandığı,
bunun yanında, sahiplik ve faaliyet gösterilen alan açısından benzer özellikler gösteren bazı
mevduat bankalarının araştırmaya konu olan tüm dönemlerde aynı grup altında gruplandığını
belirlemişlerdir. Ayrıca, finansal büyüklüğün gruplandırmada en belirleyici gösterge olmadığı
sonucuna ulaşmışlardır.
3. Erişim ve Kullanım Kavramları
Bankalar dünya genelinde daha önce hizmet sağlanmayan ya da yetersiz hizmet
sağlanan kesimlere hizmet sağlanmasındaki en önemli finansal kuruluşlardır. Birçok gelişmiş
43