Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Hasan Yaşar Şababoğlu<br />
CLS Sistemi’ne tabi bankalar, döviz alım satım işlem kapasiteleriyle doğru orantılı<br />
olarak, belli bir teminat tutarını sabah saatlerinde ödemekle yükümlüdür. CLS Sistemi birçok<br />
dilde, 6 gün (pazar günü hariç) ve 24 saat çalışabilecek biçimde tasarlanmıştır. Üyelerinin<br />
CLS Bank nezdindeki hesaplarında oluşacak eksiye bakiyelere ait faiz, günlük bazda<br />
hesaplandığı için, CLS zamana duyarlı olarak çalışmaktadır. Sistemin kendisinden<br />
kaynaklanan sorunlar, gün içi eksi bakiye oluşmasına da sebebiyet verebileceğinden, bu tip<br />
sorunların çok çabuk giderilmesi gereklidir.<br />
6. CLS Sistemi’nin İşleyişi<br />
6.1. Genel İşleyiş<br />
CLS Sistemi sayesinde tarafların, ilgili para birimleri cinsinden net likit pozisyonları<br />
izlenebildiğinden yeni döviz işlemi yapabilmelerinin mümkün olup olmadığı görülebilmektedir.<br />
Buna bağlı olarak Mutabakat Üyeleri’nin hesabı üzerinden gerçekleştirilen döviz alım satım<br />
işlemleri kaynaklı net borç ve alacakları da hesaplanmaktadır. Sistemin getirdiği netleştirme<br />
kolaylığı sayesinde, büyük montanlara ulaşan döviz alım satım işlemleri neticesinde gün<br />
sonunda, bankaların birbirlerine ödemeleri gereken net tutarlar nispeten çok daha az<br />
olmaktadır. Çünkü yapılan işlem tutarı kadar alacak ve borç tutarlarının karşılıklı ödenmesi<br />
yerine, alacak ve borç farkı kadar tutarın transferi sağlanmakta böylelikle fiili fon transferleri<br />
asgari düzeyde tutulmaktadır.<br />
Örnek: A Bankası’nın döviz işlemlerinden kaynaklanan borcu 120.000.000 ABD Doları<br />
alacağının da 85.000.000 ABD Doları olduğunu düşünelim. Bu ödemelerin sonuçlandırılması<br />
için A Bankası’nın, 120.000.000 ABD Doları gönderip 85.000.000 ABD Doları<br />
alacaklandırılması yerine, 35.000.000 ABD Doları tutarında borçlandırılması yeterli olacaktır.<br />
Bu sayede, toplam 205.000.000 ABD Doları tutarında para hareketi yerine, yalnızca<br />
35.000.000 ABD Doları para hareketi ile sonuç alınması mümkün hale gelmektedir. CLS<br />
sistemi netleştirme için birkaç kriterin varlığını kontrol etmektedir. Bunun ilk ölçütü, ABD<br />
Doları cinsinden pozitif bir toplam pozisyon olması zorunluluğudur (pozisyonun uzunda<br />
olması). İkincisi, CLS Bank’ın döviz cinsleri itibariyle saptadığı aşım tutarları içinde<br />
kalınmasıdır. Son olarak da tüm açık pozisyonların üye limitini aşmamasına dikkat<br />
edilmektedir.<br />
Her işlem sisteme giriş sırasıyla gerçekleştirilmektedir. Eğer Mutabakat Üyesi’nin<br />
hesabında bir para birimine ait pozisyon uygunsa, kısa pozisyondaki diğer döviz alt hesapları<br />
için ödeme yapılmasına izin verilmektedir. Tarafların karşılıklı hesapları müsaitse işlemler<br />
anında gerçekleştirilmekte ve CLS Bank tarafından raporlanmaktadır. CLS hizmeti başka hiç<br />
bir işleme bağlı olmaksızın, döviz alım satım işlemleri üzerinden (ödeşmeyle ilgili piyasada<br />
domino etkisi riski bulunmadan) hizmet vermektedir. 5 saatlik döviz alım satım<br />
gerçekleştirebilme sürecinde, ödeme emirleri 3 ayrı risk yönetimi testine tabi tutulmaktadır<br />
(Dresdner Bank, 2002).<br />
İşlemler, her biri için ayrı ödeme yapılması yerine, netleştirildikten sonra kalan tutarların<br />
ödemesi suretiyle gerçekleştirildiğinden, tarafların karşılıklı yükümlülüklerini yerine getirmeleri<br />
daha kolay olmaktadır. Sistem kullanıcıları, hangi döviz cinsinden ne kadar ödeme yapmaları<br />
gerektiğini net olarak görebildiklerinden, ellerinde bulunduracakları likit fon tutarları asgariye<br />
inmektedir. Katılımcıların sistem gereksinimi için bulunduracakları likit pozisyonlarla;<br />
Mutabakat Üyeleri’nin her para birimi için farklı işlem yapabilme limitleri bulunmaktadır.<br />
Ayrıca;<br />
<br />
Bir döviz alım satım işleminin her iki tarafı da CLS Mutabakat Üyesi ise, öncelikle bu<br />
işlemler gerçekleşmekte, sonra diğer ödeşmeler yapılmaktadır.<br />
126
Change language