Dergi_89

Dergi_89 Dergi_89

14.01.2015 Views

Hasan Yaşar Şababoğlu Bir Üçüncü Taraf Kullanıcının hesabına, işlemle ilgili tutar geldikten sonra (pay in) müşterinin ödemesi (pay-out) yapılırsa, eksi bakiye limitleri de hiçbir biçimde aşılmayacaktır. 4.3.1. Üçüncü Taraf Olacak Kuruluşların Mutabakat Üye Seçiminde Dikkate Alması Gereken Konular: 1) Mutabakat Üyesi’nin CLS Bank İçi Limiti: Yüksek işlem hacmine sahip Mutabakat Üyesi’nin CLS nezdindeki limitinin de yüksek olması, kendisinin ve servis verdiği Üçüncü Taraf Kullanıcıların işlemlerinin CLS Sistemi’nde bekletilmeden ve sorunsuz biçimde gerçekleşmesi bakımından önemlidir. 2) CLS Servis Kullanım Ücreti: Döviz işlem maliyeti açısından Mutabakat Üyesinin, Üçüncü Taraflardan talep ettiği servis ücreti, ücretlendirmenin işlem başına mı yoksa yıllık mı (işlem yoğunluğuna göre) yapıldığına bakılmalıdır. 3) Mutabakat Üyesi’nin Servis Kalitesi: Üçüncü Taraf olmaya karar veren kuruluşların, Mutabakat Üyeleri ile olan muhabirlik ilişkisi sırasında oluşan genel kanaat önem taşımaktadır. 4) CLS Servis Ürünleri: Mutabakat Üyeleri’nin, CLS Sistemi’nin kullanımı için oluşturdukları ürünler ve bu ürünlerin kullanım kolaylığı değerlendirilmelidir. 5) Güvenlik: CLS servisinin güvenlik seviyesi ve Mutabakat Üyesi’nin işlem görecek para biriminin olduğu ülkede (Türkiye’de) faaliyet gösterip göstermediğine bakılmalıdır (rekabet durumu). 6) Yatırım Faizi: Döviz işlemleri, Mutabakat Üyesi nezdindeki çoklu hesap üzerinden yapılacağı için, Mutabakat Üyesi nezdindeki hesaplarda gün sonunda kalması muhtemel bakiye için uygulanacak yatırım faiz oranı verim açısından değerlendirilmesi gereken bir diğer faktördür. 7) Dördüncü Taraflara Verilen Servis’in Kalitesi: Üçüncü Taraf Kullanıcı aracılığıyla, diğer taraflara verilen hizmetin ne düzeyde olduğuna da bakılmalıdır. 8) Eksi Bakiye ve Son İşlem Zamanı (Cut off-Time): Gün içi eksi bakiye hesaplaması olup olmadığı ile son işlem zamanı konusunda ne kadar esnek olunduğu üzerinde önemle durulması gereken konulardandır. 9) Yedek Sistem (Back-up): Kullanıcı Üye’nin sisteminde meydana gelebilecek arızaların, en kısa zamanda giderebilmesi ya da hemen yerine yedek sistemin çalıştırabilmesi gerekir. CLS Sistemi’ndeki işlemlerin ödeşme sürecinde, diğer gerçek zamanlı sistemler (Real Time Gross Settlements - RTGS) ve ilgili para birimlerinin merkez bankaları devrede olduğu için, Mutabakat Üyeleri’nin yedek sistemleri, merkez bankalarından ve diğer RTGS sistemlerden kaynaklanması muhtemel sorunlar dikkate almalıdır. 10) Pazardaki Diğer Sistemlerle Uyum: Mutabakat Üyesi’nin sağladığı hizmet üzerinden, CLS Sistemi dışındaki bankalarla da işlem yapılabilir. Bu durumda servis sağlayıcı üyeye ait sistemin, CLS dışı sistemlerle uyumuna bakılmalıdır. 11) Gün İçi Kredi Limiti: CLS Mutabakat Üyeleri’nin CLS ve ilgili merkez bankalarında yeterli kredisi (eksi bakiye limiti) olmalıdır. Bir kısım bankalar için bu kredi oldukça sınırlı olabilmektedir. 124

Bankacılar Dergisi 4.4. Dördüncü Taraf Kullanıcılar CLS sistemine erişimin Üçüncü Taraf kullanıcıların sistemi üzerin gerçekleştirilmesi durumunda Dördüncü Taraf Kullanıcılıktan bahsedilmektedir. Pratikte genellikle, Üçüncü Taraf kullanıcıların sistemlerini, İştirakleri ya da müşterileri için kullandırmaları şeklinde uygulama alanı bulmaktadır. Dördüncü Tarafların teorik olarak Mutabakat Üyeler ile direkt ilişkisi mümkündür. Fakat nakit alış-verişleri ancak servisine başvurduğu Üçüncü Taraf Kullanıcının aracı olmasıyla mümkündür. Üçüncü Taraflar’ın, Mutabakat Üyeleri’nin ya da Kullanıcı Üyeler’in, müşterileriyle olan ilişkilerine CLS Bank karışmamaktadır. Şema 4 : CLS ve Kullanıcıları 5. CLS Sistemi’nin Teknik Yapısı Bankaların yaptıkları döviz işlemleriyle ilgili ödeşme riskini azaltan bu sistemin elektronik altyapısı IBM tarafından oluşturulmuştur ve sistem halen bu firma tarafından işletilmektedir. Sistemin elektronik altyapısının gelişiminin üç aşaması bulunmaktadır: 1. 1999 Nisanı’na kadar süren bu aşamada üyelerin sisteme erişim sistematiği üzerinde durulmuştur. 2. Bu aşama Mart 2000’e kadar sürmüş ve sistemin fonksiyonel olarak kullanılabilirliği test edilmiştir. 3. Son faz, tamamlanma aşaması olup, sistemin sorunsuz işlediği test edildikten sonra kullanıma başlanmıştır (Dresdner Bank, 2002). CLS bağlantısı, SWIFT kullanılarak ya da internet üzerinden yapılabilmektedir. Sistem, Mutabakat Üyesi bünyesinde işlemlere ait teyit mesajlarının karşılıklı eşleştirilmesini anlık (on-line) olarak yapmakta ve eşleşmeyenleri hemen ortaya çıkarabilmektedir. Sistem içinde eşleşen, eşleşmeyen ve ilişkisiz işlemlerin tamamı raporlanabilmektedir. 125

Hasan Yaşar Şababoğlu<br />

Bir Üçüncü Taraf Kullanıcının hesabına, işlemle ilgili tutar geldikten sonra (pay in)<br />

müşterinin ödemesi (pay-out) yapılırsa, eksi bakiye limitleri de hiçbir biçimde aşılmayacaktır.<br />

4.3.1. Üçüncü Taraf Olacak Kuruluşların Mutabakat Üye Seçiminde Dikkate<br />

Alması Gereken Konular:<br />

1) Mutabakat Üyesi’nin CLS Bank İçi Limiti: Yüksek işlem hacmine sahip Mutabakat<br />

Üyesi’nin CLS nezdindeki limitinin de yüksek olması, kendisinin ve servis verdiği Üçüncü<br />

Taraf Kullanıcıların işlemlerinin CLS Sistemi’nde bekletilmeden ve sorunsuz biçimde<br />

gerçekleşmesi bakımından önemlidir.<br />

2) CLS Servis Kullanım Ücreti: Döviz işlem maliyeti açısından Mutabakat Üyesinin, Üçüncü<br />

Taraflardan talep ettiği servis ücreti, ücretlendirmenin işlem başına mı yoksa yıllık mı<br />

(işlem yoğunluğuna göre) yapıldığına bakılmalıdır.<br />

3) Mutabakat Üyesi’nin Servis Kalitesi: Üçüncü Taraf olmaya karar veren kuruluşların,<br />

Mutabakat Üyeleri ile olan muhabirlik ilişkisi sırasında oluşan genel kanaat önem<br />

taşımaktadır.<br />

4) CLS Servis Ürünleri: Mutabakat Üyeleri’nin, CLS Sistemi’nin kullanımı için oluşturdukları<br />

ürünler ve bu ürünlerin kullanım kolaylığı değerlendirilmelidir.<br />

5) Güvenlik: CLS servisinin güvenlik seviyesi ve Mutabakat Üyesi’nin işlem görecek para<br />

biriminin olduğu ülkede (Türkiye’de) faaliyet gösterip göstermediğine bakılmalıdır<br />

(rekabet durumu).<br />

6) Yatırım Faizi: Döviz işlemleri, Mutabakat Üyesi nezdindeki çoklu hesap üzerinden<br />

yapılacağı için, Mutabakat Üyesi nezdindeki hesaplarda gün sonunda kalması muhtemel<br />

bakiye için uygulanacak yatırım faiz oranı verim açısından değerlendirilmesi gereken bir<br />

diğer faktördür.<br />

7) Dördüncü Taraflara Verilen Servis’in Kalitesi: Üçüncü Taraf Kullanıcı aracılığıyla, diğer<br />

taraflara verilen hizmetin ne düzeyde olduğuna da bakılmalıdır.<br />

8) Eksi Bakiye ve Son İşlem Zamanı (Cut off-Time): Gün içi eksi bakiye hesaplaması olup<br />

olmadığı ile son işlem zamanı konusunda ne kadar esnek olunduğu üzerinde önemle<br />

durulması gereken konulardandır.<br />

9) Yedek Sistem (Back-up): Kullanıcı Üye’nin sisteminde meydana gelebilecek arızaların,<br />

en kısa zamanda giderebilmesi ya da hemen yerine yedek sistemin çalıştırabilmesi<br />

gerekir. CLS Sistemi’ndeki işlemlerin ödeşme sürecinde, diğer gerçek zamanlı sistemler<br />

(Real Time Gross Settlements - RTGS) ve ilgili para birimlerinin merkez bankaları<br />

devrede olduğu için, Mutabakat Üyeleri’nin yedek sistemleri, merkez bankalarından ve<br />

diğer RTGS sistemlerden kaynaklanması muhtemel sorunlar dikkate almalıdır.<br />

10) Pazardaki Diğer Sistemlerle Uyum: Mutabakat Üyesi’nin sağladığı hizmet üzerinden,<br />

CLS Sistemi dışındaki bankalarla da işlem yapılabilir. Bu durumda servis sağlayıcı üyeye<br />

ait sistemin, CLS dışı sistemlerle uyumuna bakılmalıdır.<br />

11) Gün İçi Kredi Limiti: CLS Mutabakat Üyeleri’nin CLS ve ilgili merkez bankalarında yeterli<br />

kredisi (eksi bakiye limiti) olmalıdır. Bir kısım bankalar için bu kredi oldukça sınırlı<br />

olabilmektedir.<br />

124

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!