Dergi_89

Hasan Yaşar Şababoğlu
4. CLS Kullanıcıları
CLS Sistemi’nin dört çeşit kullanıcısı bulunmaktadır. Bunlar: Mutabakat Üyeleri
(Settlement Members), Kullanıcı Üyeler (User Members), Üyeler üzerinden işlem yapan
Üçüncü Taraf Kullanıcılar (Third Parties) ve Üçüncü Taraf Kullanıcılara bağlı işlem yapan
Dördüncü Taraflardır (Fourth Parties).
4.1. Mutabakat Üyeleri (Settlement Members)
Mutabakat Üyeleri aynı zamanda CLS Sistemi’nin ortağıdır. Mutabakat Üyesi olmanın
en önemli koşulu, aday bankanın, yeterli derecelendirme notuna ve CLS Sistemi üzerinden
gerçekleştireceği işlemlerle doğru orantılı fon kapasitesine sahip olmasıdır. Mutabakat
Üyeleri’nin CLS Bank nezdinde bir çoklu döviz (multi-currency) hesabı bulunmaktadır. Bu
hesap altındaki alt hesaplar, hem kendileri hem de Üçüncü Taraf Kullanıcılar adına
yapacakları işlemler için kullanmaktadır. Mutabakat üyeleri, kendileri ve Üçüncü Taraf
Kullanıcılar adına gerçekleştirecekleri bütün işlemlerin net tutarlarını bu hesaba ödemekle
yükümlüdürler.
Mutabakat Üyeliği için gerekli olan diğer nitelikler ise sermaye yeterliliği, personel
sayısı, teknolojik yatırım hacmi, likidite yönetiminin istenen düzeyde yapılıyor olması ve
Üçüncü Taraf Kullanıcı olan müşterilerinden hangi düzeyde komisyon gelirleri elde
edilebileceğidir. Mutabakat Üyeliği için en az 5 Milyon ABD Doları sermaye yatırma ön koşulu
bulunmaktadır. Ayrıca bir para biriminin sisteme katılabilmesi için konulmuş olan ilgili ülkeden
en az iki Mutabakat Üye bulunması koşulu ise CLS tarafından kaldırılmıştır. CLS sisteminin
halen 63 adet Mutabakat Üyesi bulunmaktadır (Finextra, 2013).
Yukarıda da belirtildiği gibi her Mutabakat Üyesi için birden çok döviz cinsinin işlem
görebildiği bir tek hesap bulunmaktadır. Anılan hesap, döviz alım satım işlemleri için karşılıklı
olarak hem borçlandırılmakta, hem de alacaklandırılmaktadır. Bunun için üyenin likidite
durumunun ve tarafların karşılıklı olarak çalışma saatlerinin işlem yapmaya uygun olması
gerekmektedir. CLS sisteminde, saat 00:00’da (Avrupa Merkezi Saati – CET) döviz alım
satım işlemleri için son işlem zamanı (cut off-time) uygulanmakta ve o saatten itibaren, yeni
günde hangi üyenin ne kadar ödeme yapacağı her bir Mutabakat Üyesinin net pozisyonunu
gösterecek şeklide tek tek hesaplanmaktadır. Üyelerin işlemlerini en iyi orandan
yapabilmelerini teminen CLS Sistemi’nde; Petras Programı (Promptive Trade Allogarthm)
adında bir sistem kullanılmaktadır (Medlar, 2005).
4.2. Kullanıcı Üyeler (User Members)
Kullanıcı Üyeler, Mutabakat Üyeleri gibi aynı zamanda CLS Bank’ın ortağı olmalıdır. Bu
üyeler de işlemlerini, aracı kullanmaksızın, doğrudan CLS Sistemi’ne bağlı olarak
gerçekleştirebilirler. Kullanıcı Üyelerin CLS üzerinden gerçekleştirecekleri işlemler için bir
Mutabakat Üyesinin CLS Bank nezdindeki çoklu döviz hesabını kullanmaları gerekmektedir.
Mutabakat Üyeleri, Kullanıcı Üyeler’in işlemlerini sisteme tanımlamasından sonra döviz
işlemlerini görüp kontrol edebilirler. Bu sayede CLS sitemini hem Kullanıcı, hem de
Mutabakat Üyeleri direkt olarak kullanabilirler.
Adı geçen üyelik statüsüne göre; Mutabakat Üyeleri’nin CLS Bank’ta hesapları varken,
Kullanıcı Üyeler’in yoktur. Kullanıcı Üyeler, CLS Bank’a doğrudan ödeme emri verebilirler.
Fakat bunun için Mutabakat Üyeleri tarafından kendi nezdlerinde yetkilendirilmeleri gerekir.
Bir Kullanıcı Üye’nin işlemleri, hesabını kullandığı Mutabakat Üye’sinin CLS Bank nezdindeki
gün içi ve sonu limitlerine bağlı olarak gerçekleşebilir. Her iki Üye de CLS Bank tarafından eş
zamanlı bilgilendirilme ayrıcalığına sahiptir.
122