Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bankacılar <strong>Dergi</strong>si<br />
sonra Herstatt Riski olarak da adlandırılan döviz alım satım işlemlerinden kaynaklanan<br />
ödeşme riskinin giderilmesine yönelik çalışmalar hız kazanmıştır (Miller, 2002).<br />
Aynı yıl, The Bank For International Settlements (BIS) bünyesinde on gelişmiş ülke<br />
merkez bankası yetkilileri tarafından, Basel Bankacılık Denetim Komitesi oluşturulmuştur. Adı<br />
geçen komitede, bankacılık sektöründe denetim, risk yönetimi ve ilgili düzenlemeler üzerinde<br />
çalışılmaya başlanmıştır. Zamanla genişleyen Basel Bankacılık Denetim Komitesi’ne Türkiye<br />
Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) da dâhil olmuştur.<br />
1996 Mart’ında BIS nezdindeki Ödeme ve Takas Sistemleri Komitesi (The Committee<br />
on Payment and Settlement Systems – CPSS), döviz alım satım işlemlerinin daha risksiz<br />
hale getirilmesi ve belli kurallara bağlanması için “Settlement Risk in Foreign Exchange”<br />
Raporu’nu (Allsopp Report) yayımlamıştır. Ardından da döviz piyasalarında tarafların<br />
karşılıklı ödeme riskini büyük oranda ortadan kaldıracak olan Continuous Linked Settlement<br />
kavramı oluşturulmaya başlanmıştır (McDonough,1996, s.1)<br />
1. CLS Nedir<br />
Klasik ödeme sistemleri, tek bir para birimi için kullanılmakta ve genellikle merkez<br />
bankaları tarafından işletilmekte veya denetlenmektedir. Elektronik ortamda yapılan<br />
ödemelerin tek bacağı vardır ve gerçekleştirilmesi başka işlemlere bağlı değildir.<br />
Bazı yazılı kaynaklarda bir “ödeme” (payment) sistemi olarak tanımlanan CLS<br />
sisteminde de emirler, elektronik ortamda ve gerçek zamanlı (real time) olarak<br />
gerçekleştirmektedir. Klasik ödeme sistemlerinden farklı olarak CLS Sistemi, bir kamu<br />
kurumu tarafından değil, merkezleri farklı ülkelerde bulunan sistemin (CLS Bank) ortakları<br />
tarafından işletilmekte ve aynı anda birden fazla para birimine ait ödemeler karşılıklılık<br />
prensibine göre gerçekleştirmektedir. Sistemde bir işleme ait birden fazla bacak ve iki farklı<br />
taraf bulunmaktadır. İşlemin karşılıklı olarak gerçekleşmesi için her iki tarafın da CLS Bank’ta<br />
yeterli fonunun bulunması gereklidir. Taraflardan birinin ödemeyi gerçekleştirecek fonunun<br />
bulunmaması durumunda, diğerinin ödemesi de gerçekleştirilmediğinden, esasen CLS bir<br />
ödeme sistemi değil, “ödeşme” (settlement) sistemi olarak adlandırılması doğru olacaktır.<br />
CLS Sistemi üzerinden ödeme karşılığı ödeme (payment versus payment – PvP)<br />
özelliğine sahip iki gün valörlü döviz işlemleri (spot), vadeli döviz işlemleri (forward), döviz<br />
değişimi (swap) ve tezgah üstü türev işlemlerinin ödeşmeleri gerçekleştirilmektedir. 1<br />
2. CLS Sisteminin Gelişimi<br />
1997 yılı Haziranı’nda dünyanın en büyük bankalarının oluşturduğu Grup 20, sisteme<br />
dâhil olan para birimlerine ait işlemlerin anlık ödeşmelerini gerçekleştirecek olan CLS UK<br />
Intermediate Holdings’i kurduklarını ilan etmişlerdir (Kronseder, s.1). Ertesi yıl ise Grup 20,<br />
CLS Sistemi’nin 2000 yılı ortalarında aktif biçimde kullanılacağı duyurmuştur. Sistemin teknik<br />
alt yapısının oluşturulması amacıyla1999 yılı Temmuz’unda başlatılan çalışmaların (SWIFT<br />
ortamındaki testlerinin) Kasım 2000’de tamamlanmasının ardından, CLS Sistemi’nin 2001<br />
yılında ABD Doları, Euro, İngiliz Sterlini, Avustralya Doları, Kanada Doları, Japonya Yeni ve<br />
İsviçre Frangı para birimleri cinsinden servis verecek şekilde hazırlandığı duyurulmuştur<br />
(McDonough,1996, s.1).<br />
2001 yılının ilk yarısında CLS Mutabakat Üyeleri ile CLS Sisteminin dışında kalan<br />
kuruluşlar arasında, döviz alım satım işlemlerinin baştan uca testi yapılmıştır. Bu tarihte<br />
CLS’in, 16 ülkeden 67 ortağı bulunmaktaydı (Northern Trust, 2012, s.1). CLS’in aktif olarak<br />
kullanılmaya başlanması için ise 2002 Eylül ayına kadar beklenmesi gerekmiştir.<br />
119
Change language