Madde kullanımı ve eÅlik eden psikiyatrik durumlar - Kültegin Ãgel
Madde kullanımı ve eÅlik eden psikiyatrik durumlar - Kültegin Ãgel
Madde kullanımı ve eÅlik eden psikiyatrik durumlar - Kültegin Ãgel
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
6. DKKAT EKSKL HPERAKTVTE BOZUKLUU VE MADDE KULLANIMI<br />
Dikkat Eksiklii Hiperaktivite Bozukluu (DEHB) dikkati <strong>ve</strong>rmekte, sürdürmekte <strong>ve</strong> impulsif<br />
davranıları kontrol etmekte zorlua yol açan bir hastalıktır. Okulda <strong>ve</strong> ite sorunlara sebep<br />
olur, aile üyeleri <strong>ve</strong> dier insanlarla ilikilerde gerilim yaratır. DEHB aırı hareketlilik, dikkat<br />
eksiklii <strong>ve</strong> impulsivite olmak üzere üç temel belirti kümesinde sınıflandırılabilir. Kognitif,<br />
sosyal <strong>ve</strong> akademik alanda bozulmalar yaratır. Bu alandaki bozulmalar ise organizasyon<br />
yapma, ders çalıma <strong>ve</strong> karar <strong>ve</strong>rme becerilerini olumsuz yönde etkiler. Alandaki uzmanlar <strong>ve</strong><br />
aratırmacılar için zorlayıcı noktalardan biri DEHB’li olduu tehis edilen hastaların<br />
birbirlerinden çok farklılık göstermeleridir. Örnein, bazıları yerinde duramaz <strong>ve</strong><br />
arkadalarını rahatsız ederken, dieri oldukça sessiz <strong>ve</strong> sıklıkla gündüz hayaline dalıyor<br />
olabilir; biri her eyi birbirine karıtırıyor <strong>ve</strong> unutuyorken, dieri bir eylerin olması için<br />
sonuna kadar bekliyor olamayabilir. Farklı belirtilerin ön plana çıkması farklı sebeplere <strong>ve</strong><br />
dolayısıyla farklı tür tedavilere ihtiyaç duyulduunun göstergesi olabilir.<br />
DEHB 40 yıldan daha fazla bir süredir hiperkinetik reaksiyon, minimal beyin disfonksiyonu<br />
<strong>ve</strong> dier adlarla bilinmektedir. Yaklaık 60 yıl önce dl-amfetaminin hiperkinetik çocuklardaki<br />
yıkıcı davranıları azalttıı gözlemlendiinden beri psikositümilanlar DEHB’da tedavi amaçlı<br />
kullanılmaktadır. DEHB’nun dünya genelindeki yaygınlıı %5’den biraz fazla olarak tahmin<br />
edilmektedir (Polanczyk <strong>ve</strong> ark., 2007)<br />
Etiyoloji<br />
PET scan ile elde edilen sonuçlar öncesinde <strong>ve</strong> halihazırda DEHB olan yetikinlerin<br />
%8.1’inde serebral glikoz metabolizmasının kontrol grubuna göre daha düük seviyede<br />
olduunu, prefrontal kortekste <strong>ve</strong> premotor alanlarda büyük deiiklikler olduunu<br />
göstermitir (Zametkin <strong>ve</strong> ark., 1990). Temel/yürütücü (executi<strong>ve</strong>) fonksiyonlar üzerindeki<br />
potansiyel etki kiinin plan <strong>ve</strong> organizasyon yapma, detaylara <strong>ve</strong> talimatlara dikkatini <strong>ve</strong>rme,<br />
gereksiz bilgileri ayıklama <strong>ve</strong> sonuca götürecek plan yapma becerilerini etkileyebilir. Dier<br />
çalımalar dopaminerjik <strong>ve</strong> nonadrenejik sistemlerin DEHB’da dahil olduu görüünü<br />
desteklemektedir (Swanson <strong>ve</strong> ark. 2000, Volkow <strong>ve</strong> ark. 1998).<br />
Dier potansiyel etiyolojik arasında faktörler düük doum kilosu, doum travması, beyin<br />
travması, fetüsdeki alkol sendromu, aır metal zehirlenmesi, mineral <strong>ve</strong> vitamin eksiklii,<br />
yiyecek alerjileri, hamilelikte nikotine maruz kalmak sayılabilir. (Arnold, 1998, 1999)<br />
Ektanı<br />
DEHB olan çocuklar düük okul baarısı, zayıf organizasyon <strong>ve</strong> ders çalıma becerisi, <strong>ve</strong>rilen<br />
görevleri <strong>ve</strong> ödevleri tamamlamakta zorluk gibi okul sorunları yaarlar. DEHB olanlar<br />
zamanla ergenlie <strong>ve</strong> erikinlie vardıklarında akademik, ailevi <strong>ve</strong> sosyal alanlarda ilevsizlik<br />
göstermeye devam ederler.<br />
Ergenler <strong>ve</strong> yetikinlerin %25 ila %40’ı, özellikle erken dönemde balayan davranım<br />
bozukluu olan erkekler, yıkıcı davranılar <strong>ve</strong>ya anti-sosyal kiilik özellikleri sergilerler.<br />
Bu bölüm Ceyda Yılmazçetin Eke tarafından yazılmıştır.<br />
321
Change language