â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
76 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünlerin Üretimi ve Kalite Kontrolü Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 A MAÇ 3 A MAÇ 4 ‘Distilasyon kavram›n› tan›mlamak’. Distilasyon; s›v› ve buhar aras›ndaki madde da¤›- l›m›na dayanan, s›v› kar›fl›m›ndaki maddelerin ayr›lmas› için yayg›n olarak uygulanan bir metottur. Distilasyonun esas amac› kar›fl›m içindeki uçucu bileflenlerin uçucu olmayanlardan veya uçuculuklar›na göre birbirlerinden ayr›lmas›n› sa¤lamakt›r. S›v› kar›fl›m›ndaki maddelerin her biri farkl› buhar bas›nc›na sahiptir. Bu farkl›l›k maddelerin ayr›m›n›n gerçekleflmesini sa¤lamaktad›r. ‘Distilasyon öncesi ifllemleri aç›klamak’. Distilasyon ifllemi gerçeklefltirilmeden önce materyalin baz› ön ifllemlerden geçmesi gerekir. Bu ifllemlerin bafl›nda ise materyalin içinde bulunan safs›zl›klar›n uzaklaflt›r›lmas› gelir. Bitkisel materyal taze yani yafl halde iken uçucu ya¤› al›nabildi¤i gibi kurutulduktan sonra da distile edilebilir. Bitkisel materyal gölgede ve hava ak›m›n›n oldu¤u yerde kurutma yap›lmal›d›r. Kurutma ifllemleri aç›k havada gerçeklefltirilebildi¤i gibi hava dolafl›m›n›n veya vakum uygulamalar›n›n yap›ld›¤› özel kurutma odalar›nda da yap›labilir. ‘Distilasyon yöntemlerini s›n›fland›rmak’. Distilasyon yöntemlerini flu flekilde s›n›fland›r›l›r: • Su distilasyonu • Buhar distilasyonu • Su-Buhar distilasyonu • Hidrodifüzyon • Mikro distilasyon • Mikrodalga destekli distilasyon • Eflzamanl› distilasyon-ekstraksiyon • Kuru distilasyon • Fraksiyonlu distilasyon ‘Su distilasyonunu aç›klamak’. Su distilasyonunda esas ifllem su içinde bulunan materyalin ›s›l ifllem uygulayarak uçucu bileflenlerinin buharlaflt›r›lmas› ve daha sonra da so¤utularak kondense edilmesidir. Ya¤ suda çözünmedi¤inden faz ayr›m› meydana gelir. A MAÇ 5 A MAÇ 6 ‘Buhar distilasyonunu aç›klamak’. Buhar distilasyonunun esas› uçucu organik maddeleri su buhar› kullanarak ay›rmaya dayan›r. Is›- ya karfl› hassas olan maddelerin saflaflt›r›lmas› ve madde haz›rlanmas›nda di¤er distilasyon tekniklerine alternatif bir teknik olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Ay›rmak istedi¤imiz organik maddeler suda çözünmemeli veya çok az çözünmelidir. Ço¤u maddeler kaynama noktalar› ne olursa olsun saf suyun kaynama noktas›n›n alt›ndaki s›- cakl›kta distile olabilir. Buhar distilasyonu ›s› transferi özellikleri zay›f olan s›v›lar›n afl›r› ›s›nmas›n› önlemek amac›yla kullan›labilir olmas› aç›s›ndan büyük önem tafl›r. Buhar distilasyonu kesikli bir ifllemle bitki kar›fl›m› içinden sürekli flekilde su buhar› geçirilmesiyle gerçeklefltirilir. Gönderilen buhar, materyal içindeki uçucu bileflenleri beraberinde sürükler. Buhar faz›ndaki uçucu maddelerin konsantrasyonu, su buhar› kar›fl›m›ndaki bas›nçlar› yani k›smi buhar bas›nçlar›yla iliflkilidir. Her maddenin mevcut olan k›smi buhar bas›nçlar› toplam›yla toplam bas›nc› oluflturmaktad›r. Burada buhar›n oluflturdu¤u bas›nç maddenin tek bafl›na toplam bas›nca ulaflmas›nda büyük katk› sa¤lamakta ve beklenen bas›nçtan daha düflük bas›nçta buharlaflma imkân›na kavuflmaktad›r. Bu teknik distile edilen maddelerin su buhar› s›cakl›¤›n›n üzerindeki s›cakl›¤a ç›k›lmamas› sebebiyle uygun bir distilasyon tekni¤i olarak kabul edilir ‘Su-buhar distilasyonunu aç›klamak’. Su distilasyonunda materyal tamamen suyun içinde bulunur. Oysa materyal kazan içindeki suyun üzerinde delikli bir tepsi üzerinde bulundu¤unda alttaki kaynayan suyun buharlar›yla distilasyon ifllemi gerçeklefltirilir. Bu sayede su içinde materyalin hidroliz olma riski ortadan kalkar. Alttaki kazan suyunun ifllem boyunca yeterli olabilmesi için su distilasyonunda oldu¤u gibi kohobasyon ifllemi uygulan›r. Böylece suda çözünen oksijenli bilefliklerin daha fazla ya¤da kalmas› sa¤lan›r. Su distilasyonunda oldu¤u gibi kurulum maliyeti düflüktür ve iflletimi kolayd›r.
4. Ünite - Üretim Yöntemleri-II: Distilasyon 77 A MAÇ 7 A MAÇ 8 ‘Hidrodifüzyonu aç›klamak’. Geleneksel buhar distilasyonu uygulamas›n›n aksine buhar materyalin bulundu¤u kazana alttan de¤il üstten girer. Ya¤ hücrelerinin materyalin yüzeyinde yüzey alt›nda ya da ya¤ca zengin boflluklarda olmas›na bak›lmaks›z›n difüzyon olay› ozmotik bas›nç prensibiyle gerçekleflir. Distilasyonun gerçeklefltirildi¤i kazan›n yap›s› di¤er distilasyon kazanlar›ndan farkl›d›r ve hidrodifüzer olarak adland›r›l›r. ‘Mikrodistilasyonu aç›klamak’. Bu distilasyon yöntemi bilinen di¤er distilasyon tekniklerinin mikro düzeyde uygulanmalar› olarak karfl›m›za ç›kar. Çok iyi kontrol edilebilen ünitelere (›s›tma, so- ¤utma, s›cakl›k ve bas›nç kontrolü vb.) ihtiyaç duyulan bu teknikle uçucu ya¤ miktar› az olan materyal distile edilebilir. Bu teknik kullan›larak 1 gr’dan daha az maddelerin distilasyonu mümkün olabilmektedir. A MAÇ 9 A MAÇ 10 ‘Mikrodalga destekli distilasyonun avantajlar›n› aç›klamak’. Kullan›lan materyalin ve s›v›n›n mikrodalga enerjisini alabilmesi önemlidir. Baflta su olmak üzere polar veya iyonik çözeltiler mikrodalga enerjisini alabilir. Apolar çözücüler ise mikrodalga enerjisini alamaz ve dolay›s›yla enerji transferi gerçekleflmez. Mikrodalga destekli distilasyon esas itibariyle su distilasyonu ile benzerdir. Is›tma ifllemi mikrodalga enerjisi kullan›larak gerçeklefltirilir. Is›tma ifllemi kab›n d›fl yüzeyinden kondüksiyonla iletim yerine tüm s›v›n›n her molekülünün içinde gerçekleflti¤i için mikrodalga enerjinin kontrolüyle ›s›tma ifllemi de daha hassas olarak kontrol edilebilmektedir. ‘Distilasyon sonras› temel ifllemleri aç›klamak’. Distilasyondan sonra ekstraksiyonda oldu¤u gibi baz› ifllemlerin gerçeklefltirilmesi gerekmektedir. Bu ifllemlerin bafl›nda elde edilen uçucu ya¤›n sudan ayr›lmas› (ay›rma) gelmektedir. Ayr›lan ya- ¤›n tafl›d›¤› varsa kat› parçac›klardan (süzme) ve sudan ar›nd›r›lmas› (kurutma) ifllemleri de distilasyon sonras› ifllemler aras›ndad›r.
- Page 31 and 32: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 33 and 34: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 35 and 36: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 37 and 38: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 39 and 40: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 41 and 42: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 43 and 44: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 45 and 46: Üretim Yöntemleri-I: Ekstraksiyon
- Page 47 and 48: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 49 and 50: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 51 and 52: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 53 and 54: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 55 and 56: • Yan›c› ve patlay›c› olm
- Page 57 and 58: SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE DÜfiÜNE
- Page 59 and 60: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 61 and 62: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 63 and 64: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 65 and 66: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 67 and 68: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 69 and 70: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 72 and 73: 4TIBB‹ VE AROMAT‹K B‹TK‹SEL
- Page 74 and 75: SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE 68 T›bb
- Page 76 and 77: 70 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 78 and 79: 72 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 80 and 81: 74 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 84 and 85: 78 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 86 and 87: 5TIBB‹ VE AROMAT‹K B‹TK‹SEL
- Page 88 and 89: 82 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 90 and 91: 84 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 92 and 93: 86 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 94 and 95: 88 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 96 and 97: 90 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 98 and 99: 92 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 100 and 101: 94 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 102 and 103: 96 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 104 and 105: 6TIBB‹ VE AROMAT‹K B‹TK‹SEL
- Page 106 and 107: 100 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 108 and 109: 102 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 110 and 111: 104 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 112 and 113: 106 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 114 and 115: 108 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 116 and 117: 110 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 118 and 119: 112 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 120 and 121: 114 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 122 and 123: 116 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 124: 118 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ü
- Page 127 and 128: Farmakope Analizleri G‹R‹fi Far
- Page 129 and 130: 7. Ünite - Farmakope Analizleri De
- Page 131 and 132: 7. Ünite - Farmakope Analizleri 12
76 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünlerin Üretimi ve Kalite Kontrolü<br />
Özet<br />
A MAÇ<br />
1<br />
A MAÇ<br />
2<br />
A MAÇ<br />
3<br />
A MAÇ<br />
4<br />
‘Distilasyon kavram›n› tan›mlamak’.<br />
Distilasyon; s›v› ve buhar aras›ndaki madde da¤›-<br />
l›m›na dayanan, s›v› kar›fl›m›ndaki maddelerin ayr›lmas›<br />
için yayg›n olarak uygulanan bir metottur.<br />
Distilasyonun esas amac› kar›fl›m içindeki uçucu<br />
bileflenlerin uçucu olmayanlardan veya uçuculuklar›na<br />
göre birbirlerinden ayr›lmas›n› sa¤lamakt›r.<br />
S›v› kar›fl›m›ndaki maddelerin her biri farkl› buhar<br />
bas›nc›na sahiptir. Bu farkl›l›k maddelerin<br />
ayr›m›n›n gerçekleflmesini sa¤lamaktad›r.<br />
‘Distilasyon öncesi ifllemleri aç›klamak’.<br />
Distilasyon ifllemi gerçeklefltirilmeden önce materyalin<br />
baz› ön ifllemlerden geçmesi gerekir. Bu<br />
ifllemlerin bafl›nda ise materyalin içinde bulunan<br />
safs›zl›klar›n uzaklaflt›r›lmas› gelir. Bitkisel materyal<br />
taze yani yafl halde iken uçucu ya¤› al›nabildi¤i<br />
gibi kurutulduktan sonra da distile edilebilir.<br />
Bitkisel materyal gölgede ve hava ak›m›n›n<br />
oldu¤u yerde kurutma yap›lmal›d›r. Kurutma ifllemleri<br />
aç›k havada gerçeklefltirilebildi¤i gibi hava<br />
dolafl›m›n›n veya vakum uygulamalar›n›n yap›ld›¤›<br />
özel kurutma odalar›nda da yap›labilir.<br />
‘Distilasyon yöntemlerini s›n›fland›rmak’.<br />
Distilasyon yöntemlerini flu flekilde s›n›fland›r›l›r:<br />
• Su distilasyonu<br />
• Buhar distilasyonu<br />
• Su-Buhar distilasyonu<br />
• Hidrodifüzyon<br />
• Mikro distilasyon<br />
• Mikrodalga destekli distilasyon<br />
• Eflzamanl› distilasyon-ekstraksiyon<br />
• Kuru distilasyon<br />
• Fraksiyonlu distilasyon<br />
‘Su distilasyonunu aç›klamak’.<br />
Su distilasyonunda esas ifllem su içinde bulunan<br />
materyalin ›s›l ifllem uygulayarak uçucu bileflenlerinin<br />
buharlaflt›r›lmas› ve daha sonra da so¤utularak<br />
kondense edilmesidir. Ya¤ suda çözünmedi¤inden<br />
faz ayr›m› meydana gelir.<br />
A MAÇ<br />
5<br />
A MAÇ<br />
6<br />
‘Buhar distilasyonunu aç›klamak’.<br />
Buhar distilasyonunun esas› uçucu organik maddeleri<br />
su buhar› kullanarak ay›rmaya dayan›r. Is›-<br />
ya karfl› hassas olan maddelerin saflaflt›r›lmas› ve<br />
madde haz›rlanmas›nda di¤er distilasyon tekniklerine<br />
alternatif bir teknik olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.<br />
Ay›rmak istedi¤imiz organik maddeler<br />
suda çözünmemeli veya çok az çözünmelidir.<br />
Ço¤u maddeler kaynama noktalar› ne olursa olsun<br />
saf suyun kaynama noktas›n›n alt›ndaki s›-<br />
cakl›kta distile olabilir. Buhar distilasyonu ›s›<br />
transferi özellikleri zay›f olan s›v›lar›n afl›r› ›s›nmas›n›<br />
önlemek amac›yla kullan›labilir olmas›<br />
aç›s›ndan büyük önem tafl›r. Buhar distilasyonu<br />
kesikli bir ifllemle bitki kar›fl›m› içinden sürekli<br />
flekilde su buhar› geçirilmesiyle gerçeklefltirilir.<br />
Gönderilen buhar, materyal içindeki uçucu bileflenleri<br />
beraberinde sürükler.<br />
Buhar faz›ndaki uçucu maddelerin konsantrasyonu,<br />
su buhar› kar›fl›m›ndaki bas›nçlar› yani k›smi<br />
buhar bas›nçlar›yla iliflkilidir. Her maddenin<br />
mevcut olan k›smi buhar bas›nçlar› toplam›yla<br />
toplam bas›nc› oluflturmaktad›r. Burada buhar›n<br />
oluflturdu¤u bas›nç maddenin tek bafl›na toplam<br />
bas›nca ulaflmas›nda büyük katk› sa¤lamakta ve<br />
beklenen bas›nçtan daha düflük bas›nçta buharlaflma<br />
imkân›na kavuflmaktad›r. Bu teknik distile<br />
edilen maddelerin su buhar› s›cakl›¤›n›n üzerindeki<br />
s›cakl›¤a ç›k›lmamas› sebebiyle uygun bir<br />
distilasyon tekni¤i olarak kabul edilir<br />
‘Su-buhar distilasyonunu aç›klamak’.<br />
Su distilasyonunda materyal tamamen suyun içinde<br />
bulunur. Oysa materyal kazan içindeki suyun<br />
üzerinde delikli bir tepsi üzerinde bulundu¤unda<br />
alttaki kaynayan suyun buharlar›yla distilasyon<br />
ifllemi gerçeklefltirilir. Bu sayede su içinde<br />
materyalin hidroliz olma riski ortadan kalkar. Alttaki<br />
kazan suyunun ifllem boyunca yeterli olabilmesi<br />
için su distilasyonunda oldu¤u gibi kohobasyon<br />
ifllemi uygulan›r. Böylece suda çözünen<br />
oksijenli bilefliklerin daha fazla ya¤da kalmas›<br />
sa¤lan›r. Su distilasyonunda oldu¤u gibi kurulum<br />
maliyeti düflüktür ve iflletimi kolayd›r.