‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

• Yan›c› ve patlay›c› olmamal›
• Kimyasal olarak inert olmal›
• Toksik olmamal›
• Radyoaktif uygulamalarda stabil olmal›
• ‹fllem sonunda ekstreden kolayca uzaklaflt›r›labilmeli
Çözücü
Karbondioksit
(CO 2 )
Molekül A¤›rl›¤›
(g/mol)
Kritik
S›cakl›k
(K)
3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I: Ekstraksiyon
Kritik
Bas›nç
(atm)
Kritik
Yo¤unluk
(g/cm3)
44.01 304.1 72.8 0.469
49
Tablo 3.1
Baz› maddelerin
süperkritik özellikleri
Su (H 2 O) 18.015 647.096 217.755 0.322
Metan (CH 4 ) 16.04 190.4 45.4 0.162
Etan (C 2 H 6 ) 30.07 305.3 48.1 0.203
Propan (C 3 H 8 ) 44.09 369.8 41.9 0.217
Etilen (C 2 H 4 ) 28.05 282.4 282.4 0.215
Propilen (C 3 H 6 ) 42.08 364.9 364.9 0.232
Metanol
(CH 3 OH)
32.04 512.6 79.8 0.272
Etanol (C 2 H 5 OH) 46.07 513.9 60.6 0.276
Aseton (C 3 H 6 O) 58.08 508.1 46.4 0.278
Bu parametreler göz önüne al›nd›¤›nda süperkritik ak›flkanlarla ekstraksiyon
için en çok kullan›lan ve en güvenli süperkritik ak›flkan olarak karbondioksit
(CO 2 ) tercih edilir. Çünkü kritik s›cakl›¤› neredeyse oda s›cakl›¤›n›n hemen üzerinde
(31.2°C) olup kritik bas›nc› ise ulafl›lmas› güç bir bas›nç de¤ildir (73.8 bar). Bunun
yan› s›ra yan›c› ve patlay›c› özelli¤e sahip olmamas›, kimyasal olarak inert olmas›,
kokusuz ve ucuz olmas› di¤er avantajlar›d›r. Az miktar polar madde ilavesi
ile çözme gücü polar maddeleri ekstre etmek için istenen düzeye getirebilmek de
mümkün olmaktad›r. CO 2 d›fl›ndaki di¤er çözücüler parlama ve patlama özelliklerinin
yan›nda toksik olmalar› nedeniyle kullan›mlar› pek uygun de¤ildir. Günlük
hayat›m›zda en yayg›n olarak kullan›lan su kritik özelliklerinin pratik uygulamalar
için çok yüksek olmas› sebebiyle tercih edilmemektedir. Ayr›ca ifllem sonunda
ekstreden uzaklaflt›r›lmas› da problem yaratmaktad›r.
Süperkritik ak›flkan ekstraksiyon tekni¤i hem küçük ölçekte hem de endüstriyel
ölçekte genifl uygulama alan›na sahiptir. fiematik gösterimi fiekil 3.7’de verilmifltir.
Süperkritik CO 2 ekstraksiyonu pratikte iki flekilde uygulanmaktad›r. Bunlar;
• Dinamik tipte ekstraksiyon: Belirli miktar süperkritik ak›flkan sürekli olarak
numune üzerinden geçirilir ve daha sonra ekstre etti¤i madde ile toplama
kab›na iletilir. Ard›ndan ak›flkan ekstreden sistem flartlar›n›n de¤ifltirilmesi
ile uzaklaflt›r›l›r.
• Statik tipte ekstraksiyon: Numune süperkritik ak›flkan içerisinde bir süre
bekletilir. Ard›ndan devaml› ekstraksiyon uygulan›r ve toplama kab›nda biriktirilir.
Burada ak›flkan yine sistem flartlar›n›n de¤ifltirilmesi ile ortamdan
uzaklaflt›r›l›r.