â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
48 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünlerin Üretimi ve Kalite Kontrolü<br />
fiekil 3.6<br />
Bas›nç-S›cakl›k<br />
e¤risi.<br />
Süperkritik Ak›flkanlarla Ekstraksiyon<br />
Çözücüler süperkritik koflullara (fiekil 3.6) getirildi¤inde çok farkl› özelliklere<br />
sahip olurlar ve ak›flkan olarak adland›r›l›rlar. Bu ak›flkanlar ne gaz ne de s›v› olarak<br />
de¤erlendirilir. Süperkritik koflullardaki bir madde hem gaz›n hem de s›v›n›n<br />
özelliklerini tafl›yabilmektedir. Bu da ekstraksiyon ifllemleri s›ras›nda maddelerin<br />
seçici olarak ekstre edilebilmesine imkan sa¤lar.<br />
E¤er bir madde sahip oldu¤u kritik s›cakl›k ve bas›nç de¤erlerinin üzerindeki<br />
bir de¤ere getirilirse süperkritik özelli¤ine sahip olur. Bu durumda madde ne s›v›<br />
ne de gaz oldu¤undan ak›flkan olarak adland›r›l›r.<br />
Kritik bas›nç<br />
Bas›nç<br />
Kritik s›cakl›k<br />
Süperkritik koflullar: Her<br />
madde kendine has<br />
kritik s›cakl›k ve<br />
kritik bas›nca<br />
sahiptir.<br />
Yüksek s›cakl›k ve düflük bas›nçta ak›flkan›n yo¤unlu¤u düflük olaca¤›ndan süperkritik<br />
ak›flkan t›pk› bir gaz gibi davran›r. Benzer flekilde düflük s›cakl›k ve yüksek<br />
bas›nçta ise ak›flkan›n yo¤unlu¤u artaca¤›ndan bu defa da ak›flkan bir s›v› gibi<br />
davran›fl gösterecektir. Bu özellikler dolay›s›yla süperkritik ak›flkanlar uygulanan<br />
çok küçük s›cakl›k ve bas›nç de¤iflimleriyle birçok organik çözücünün sahip<br />
oldu¤u çözme gücüne sahip olur.<br />
Süperkritik ak›flkanlar›n en önemli özelliklerinden biri de yüzey gerilimlerinin<br />
olmamas›d›r. Bu gazlar›n bir maddeye nüfuz etmesi yüksek bas›nçtaki bir gaz gibidir.<br />
Ancak çözme özellikleri s›v› çözücülere benzer. Çözme gücü s›cakl›k ve bas›nca<br />
ba¤l› olarak de¤iflir. Düflük bas›nçta çözme kuvveti s›cakl›k art›fl› ile azal›rken<br />
yüksek bas›nçta art›fl gösterir. Bas›nç yerine yo¤unluk parametresini göz önüne<br />
ald›¤›m›zda ise düflük bas›nçta s›cakl›k art›fl› ile yo¤unluk azal›r; oysaki daha<br />
yüksek bas›nçta s›cakl›k de¤ifliminin yo¤unluk üzerine etkisi daha azd›r. Bu sebepten<br />
dolay› süperkritik ak›flkanlar›n çözme gücü genellikle yo¤unluklar›n›n artmas›<br />
ile sa¤lan›r. Çözme gücünün yeterli olmad›¤› durumda belli oranda polar çözücü<br />
ilavesi ile çözme gücü artt›r›labilir. Örne¤in metanol polariteyi art›rmak için<br />
ilave edilir.<br />
Etan, etilen, propan, propilen, karbondioksit, amonyak, hekzan ve su süperkritik<br />
ak›flkan olarak kullan›labilecek maddelerdir. Ancak süperkritik ak›flkan olarak<br />
kullan›lacak maddeyi seçerken baz› hususlar› göz önünde bulundurmam›z gerekmektedir<br />
(Tablo 3.1). Bunlar flu flekilde k›saca özetleyebiliriz:<br />
• Kritik s›cakl›k ve bas›nc› çok yüksek olmamal›<br />
• Ucuz ve bol olmal›
Change language