‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I: Ekstraksiyon
43
maktad›r. K›na-K›na, Belladona, ‹peka vb. droglar›ndan alkaloit ekstraksiyonu için
yap›lan çal›flmalarda % 0.02 konsantrasyonda yüzey aktif (non-iyonik) madde kullan›lm›fl
ve daha iyi sonuçlar al›nm›flt›r.
Materyalin Por Özelli¤i
Bitkisel materyal iki tip por özelli¤ine sahiptir. Bunlar;
• Bitkisel dokunun içindeki boflluk (por) büyüklü¤ü
• Bitkisel materyal parçac›klar› aras›ndaki boflluk büyüklü¤ü
Doku içindeki porluk ne kadar yüksekse bitkinin fliflme s›ras›ndaki iç suyu daha
fazla miktarda oluflur. Bu durum bitkinin kendi dokusuna has bir özelliktir ve
d›fl etkilerle de¤iflmez.
Parçac›klar aras›ndaki boflluk ne kadar büyükse bu defa materyalin fliflmesi s›-
ras›nda d›fl su miktar› artar. Bu durum materyalin ö¤ütülerek parçac›k büyüklü¤ünün
de¤ifltirilmesi ile do¤rudan iliflkilidir.
E¤er materyal miktar› az ise ikinci tip porluk oran› fliflme s›ras›nda art›fl gösterir.
Materyal miktar› fazla olup çok s›k›fl›k bir durum ortaya koyuyorsa, bu takdirde
ikinci tip porluk olay› daha az fliflme ile sonuçlan›r.
Her iki tip porluk oranlar› bitkisel materyalin çözücü ile ›slanma ve fliflme h›z›-
n› etkilemektedir. fiiflme h›z› bitkisel materyalin ön vakumlama ifllemi ile art›r›labilir.
Bu art›fl ayn› zamanda bas›nç ve s›cakl›k art›fl› ile de sa¤lanabilir.
EKSTRAKS‹YON T‹PLER‹
Ekstraksiyon ifllemleri genel olarak ya kesikli (Batch) bir uygulama ile ya da sürekli
(Continuous) bir uygulama ile gerçeklefltirilmekle birlikte yar› kesikli bir uygulama
flekli de mevcuttur. fiimdi bu uygulama flekillerinden kesikli ve sürekli
olanlar›na k›saca göz atal›m. Yar› kesikli uygulamalar ise bu iki uygulama fleklinin
aras›nda bulunan ekstraksiyon tipidir.
Kesikli (Batch) Tip Ekstraksiyon Yöntemleri
Bu tip uygulamalar genellikle küçük ölçekli veya az miktar dro¤un kullan›ld›¤›
ifllemler için uygulan›r.
Laboratuvar ölçekli veya yar›-endüstriyel sistemlerde kullan›lan ekstraktörler
genellikle bu tiptedir (fiekil 3.1). Bu tip sistemlerde besleme (yükleme) ve boflaltma
ifllemleri genellikle ayn› yerden yap›l›r. Baz›lar›nda kar›flt›r›c›, tepsi (raf) üniteleri
bulunabilmektedir. Materyalin (dro¤un) bulundu¤u k›s›m (yatak) genelde sabittir.
Kar›flt›r›c› vas›tas›yla yatak içinde bulunan malzeme kar›flt›r›labilir.