â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
42 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünlerin Üretimi ve Kalite Kontrolü<br />
Difüzyon: Moleküllerin<br />
kinetik enerjileri nedeniyle<br />
bulunduklar› çok yo¤un<br />
ortamdan az yo¤un ortama<br />
geçiflleridir.<br />
Difüzyon olay› dro¤un parçac›k büyüklü¤ü ile do¤rudan iliflkilidir. Parçac›k büyüklü¤ü<br />
küçüldükçe difüzyon ve dolay›s› ile ekstraksiyon ifllemi kolaylafl›r ve<br />
ekstraksiyon verimi artar. Ancak, bu art›fl bir noktaya kadar devam eder ve belli bir<br />
de¤erden sonra ya art›fl durur veya azal›r. Bu durum çok küçük taneciklerin oluflturdu¤u<br />
y›¤›n hareket sebebi ile kütle transfer h›z›n›n azalmas›yla kendini gösterir.<br />
Bu noktada daha fazla çözücüye ihtiyaç duyulur. Bu yüzden optimum verim ve<br />
kalitenin sa¤lanabilmesi için ekstraksiyon öncesi drog en uygun olan parçac›k büyüklü¤üne<br />
getirilerek ekstraksiyonun gerçeklefltirilmesi gerekir. Yani parçac›k büyüklü¤ü<br />
küçüldükçe ekstraksiyon verimi artar ancak, iyice toz haline gelen materyal<br />
için operasyonel güçlükler ortaya ç›kar.<br />
Süre<br />
Ekstraksiyon süresi artt›kça ekstraksiyon verimi de artar. Ancak, ifllem süresinin<br />
uzun olmas› ifllem ekonomisi ve zaman aç›s›ndan olumsuz etkileri de beraberinde<br />
getirir. Bu sebeple ekstraksiyon ifllemi için seçilecek süre verim ve maliyet hesab›<br />
çok dikkatli yap›larak belirlenmelidir.<br />
Kar›flt›rma H›z› ve Kar›flt›r›c› Tipi<br />
Kar›flt›rma ifllemi ekstraksiyonda önemli parametreler aras›ndad›r. Özellikle difüzyon<br />
olay›n›n ön planda bulundu¤u durumlarda daha da fazla önem tafl›r. Çözücünün<br />
doygunlu¤a ulaflmas›yla kütle transferinin durmas› ekstraksiyon iflleminin bitti¤ini<br />
ifade eder. Yani çözücünün daha fazla madde çözebilme özelli¤i ortadan<br />
kalkar ve bir denge oluflur. Bu noktada ya taze çözücü ilavesiyle denge bozularak<br />
kütle transferinin devam› sa¤lan›r, ya da kar›flt›rma ifllemi uygulanarak doygunlu-<br />
¤a ulaflan çözücünün doygunlu¤a ulaflmayan çözücü ile yer de¤iflimi sa¤lanarak<br />
kütle transferinin devam› sa¤lan›r. Fakat bu ifllem ancak mevcut tüm çözücünün<br />
doygunlu¤a ulaflmas›na kadar gerçeklefltirilebilir. Tüm çözücü çözünen madde ile<br />
denge haline geldi¤inde kütle transferi sona erer.<br />
Kar›flt›rman›n ekstraksiyon veriminde art›fla sebep olmas› bunun sonsuz h›zda<br />
aynen devam etti¤i anlam›na gelmez. Belli bir kar›flt›rma h›z›na kadar art›fl olurken<br />
kar›flt›rma h›z›ndaki daha fazla art›fl ters bir etki ile ekstraksiyonda durmaya veya<br />
azalmaya sebep olabilir. Bunun sebebi afl›r› kar›flt›rma iflleminin çözücü ile birlikte<br />
ekstre edilecek materyalin birlikte y›¤›n hareketinden kaynaklan›r.<br />
Kar›flt›rma h›z›n›n ekstraksiyon verimine etkisi yan›nda, seçilecek kar›flt›r›c› tipi<br />
de büyük önem tafl›maktad›r. Çal›fl›lan materyalin özellikleri de dikkate al›narak bu<br />
seçimin yap›lmas› son derece önemlidir.<br />
Nem<br />
Yukar›da aç›kland›¤› gibi dro¤un tafl›d›¤› nem (su) miktar› ekstraksiyon iflleminde<br />
önem tafl›maktad›r. Drogda bulunan su dro¤un k›sa sürede mantar ve bakteri<br />
üremesiyle bozunmas›na sebep olur, hem de ifllem s›ras›nda çözücü konsantrasyonunu<br />
de¤ifltirerek farkl› özellikteki ürünlerin al›nmas›na sebep olabilir. Öte yandan<br />
verim hesaplamalar›n›n kuru baz üzerinden yap›labilmesi için dro¤un tafl›d›¤› nem<br />
miktar›n›n tespiti gerekir.<br />
Yüzey Aktif Madde Etkisi<br />
Ekstraksiyon çözeltisine yüzey aktif madde ilavesi maddelerin çözünürlü¤ünü<br />
art›rabilir. Bu sebeple ekstre edilecek madde için uygun olan bir yüzey aktif madde<br />
kullan›larak seçici ve yüksek verimli ekstraksiyon gerçeklefltirmek mümkün ol-
Change language