â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I: Ekstraksiyon<br />
Çözücü<br />
Çözücü seçimi ekstraksiyon ifllemlerindeki en önemli parametrelerden biridir. Çözücü<br />
seçiminde öncelik ekstre edilecek olan madde veya maddeleri çözücünün tam<br />
olarak çözebilmesi aranan en önemli özellik olurken, istenmeyen maddeleri çözmemesi<br />
gerekir. Bu özelliklere sahip bir çözücüyü bulmak o kadar da kolay de¤ildir.<br />
Çözücünün polaritesi ile çözünmesini istedi¤imiz madde veya madde gruplar› aras›nda<br />
çok s›k› bir iliflki vard›r. Örne¤in çözünmesini istedi¤imiz madde polar bir yap›daysa,<br />
ekstraksiyon için kullan›lacak olan çözücünün de polar olmas› gerekir. Zira<br />
benzer benzeri çözer.<br />
Kullan›lacak olan çözücüde aranan di¤er özellikler flunlard›r:<br />
• Toksik olmamal›<br />
• ‹fllem sonunda kolayl›kla ve tamamen ortamdan uzaklaflt›r›labilmeli<br />
• Ucuz olmal›<br />
• Yan›c› ve patlay›c› olmamal›<br />
• Uygun viskozitede olmal›<br />
• Di¤er maddelerle istenmeyen reaksiyon ve etkileflme yapmamal›<br />
• Kaynama noktas› çok yüksek olmamal›<br />
• ‹fllem s›ras›ndaki kay›plar› çok fazla olmamal›<br />
Yukar›da aç›klad›¤›m›z gibi böylesine ideal bir çözücüyü bulmak neredeyse imkâns›zd›r.<br />
Ancak, bu özelliklerin hangilerini ne kadar tafl›d›¤› dikkate al›narak en uygun<br />
çözücünün seçilmesine özen gösterilir.<br />
‹nsan hayat›n›n vazgeçilmez bir ihtiyaç maddesi olan su, polar maddeler için iyi<br />
bir çözücüdür.<br />
Sudan sonra tercih edilen di¤er bir çözücü ise “alkol” (Etil alkol) dür. Hem insan<br />
sa¤l›¤› aç›s›ndan büyük tehlike teflkil etmemesi, hem de suda çözünmeyen veya sudaki<br />
çözünürlü¤ü az birçok maddeyi çözebilme özellikleri sebebiyle alkol en yayg›n<br />
kullan›lan organik çözücülerin bafl›nda gelmektedir. Alkol teknik olarak (%96’l›k)<br />
safl›kta kullan›labildi¤i gibi de¤iflik konsantrasyonlarda kullan›m› ile farkl› ürünlerin<br />
al›nmas›na imkân sa¤lar. Özellikle farkl› konsantrasyonlardaki tentürlerin haz›rlanmas›nda<br />
evrensel kullan›m› olan bir çözücüdür.<br />
% 70’lik etanol çözünürlük için en genifl aral›¤a sahiptir. Konsantrasyonu<br />
yaklafl›k %40 olan etil alkol ise en yüksek viskoziteli alkol (sudan üç kat daha viskoz)<br />
olmas› sebebi ile molekül a¤›rl›¤› yüksek maddeleri daha iyi çözebilme özelli¤inden<br />
dolay› di¤er alkollere tercih edilir.<br />
Baz› durumlarda ekstraksiyon ifllemlerini asidik veya bazik ortamlarda gerçeklefltirmek<br />
gerekebilir. Ancak, böyle bir uygulama yap›ld›¤›nda ifllem sonunda elde<br />
edilen ekstrenin asidik ya da bazik olup olmad›¤› mutlaka kontrol edilip nötralize<br />
edilmelidir. Aksi halde elde edilen ekstre içindeki maddeler bu flartlar alt›nda uzun<br />
süre kal›c› olamaz ve bozunarak mevcut özelliklerini ve etkilerini kaybederler.<br />
Alkol d›fl›nda baflka organik çözücüler de ekstraksiyon amac›yla kullan›l›r.<br />
Özellikle, ekstraksiyon öncesinde istenmeyen maddelerin uzaklaflt›r›lmas› amac›yla<br />
ön ekstraksiyon yap›labilir. Bu tip uygulamalar için genelde hekzan, ve petrol<br />
eteri gibi apolar çözücüler yayg›n olarak kullan›lmaktad›r. Örne¤in dro¤un tafl›d›-<br />
¤› ya¤lardan uzaklaflt›r›labilmesi için ön ekstraksiyonlar uygulanabilmektedir.<br />
41<br />
Vizkozite: S›v›lar›n akmaya<br />
karfl› gösterdikleri dirençtir.<br />
Parçac›k Büyüklü¤ü<br />
Ekstraksiyon ifllemlerini gerçeklefltirirken en iyi verim ve ürün kalitesinin sa¤lanabilmesi<br />
için önemli parametrelerden biri de ekstre edilecek dro¤un parçac›k büyüklü¤üdür.
Change language