â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
14 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünlerin Üretimi ve Kalite Kontrolü siyle ›s› ile bozunma sonucu odundan ayr›lan ya¤›ms› madde dipteki toplama kab›nda birikir. Bu materyal 15-20 gün içinde üç tabakaya ayr›l›r. Katran en dipte kal›r, ya¤›ms› tabaka ise ortadaki suyun üzerinde toplan›r. Katranlar, siyah renkli, özel kokulu, ak›c›l›¤› fazla olmayan s›v›lard›r. Tan›nma ve miktar tayinleri için özel yöntemler yoktur. ‹skandinavya, Polonya ve Rusya gibi çeflitli ülkelerde katran elde edilmektedir. Ülkemizde de baz› bitkilerin katran› elde edilmektedir; • Pinus silvestris odunundan Çam katran› (Liquida pix) • Juniperus oxycedrus odunundan Ard›ç katran› (Juniperi pix) • Betula alba odunundan Hufl katran› (Betulae pix) Katranlar antiseptik özellikte maddelerdir. Haricen deri hastal›klar›nda ve baz› yaralar›n tedavisi amac›yla halk aras›nda hala kullan›lmaktad›r. Resim 1.7 Adaçay› haz›rlan›fl›. (Farmakognozi ABD) Bitki Çaylar› Günlük rahats›zl›klar olarak tan›mlanan birtak›m basit hastal›klarda koruyucu veya tedavi edici özelli¤e sahip etkin madde ya da maddeleri içeren bitkinin tamam› veya de¤iflik k›s›mlar›ndan haz›rlanan çaylard›r. Bitki çaylar›n›n kullan›m amaçlar›; • Öncelikle hastal›klardan korucuyu olarak kullan›mlar› söz konusudur. • Hastal›k durumlar›nda ise tedaviye destek ya da do¤rudan tedavi edici amaçl› olarak kullan›l›rlar. Bitki çaylar›n›n haz›rlanmas›nda kullan›lacak droglar; kaba veya ince do¤ranm›fl halde veya kesilmifl halde kullan›l›rlar. E¤er yapraklar kullan›lacaksa genellikle dört köfleli parçalar halinde kesilerek kullan›ma haz›rlan›r. Odunlar, kökler ve kabuklar ince yongalar haline getirilerek kullan›l›r. Meyve ve tohumlar ise genellikle bir bütün halindedir, baz› durumlarda kullan›m öncesinde dövülürler. Haz›rlan›fl flekillerine göre bitki çaylar›; • Poflet çaylar • Çözünür (haz›r) çaylar • Püskürtmeli kurutulmufl ekstreler • Çay granülleri fleklinde olabilirler. Bitki çaylar›n›n haz›rlanmas›, siyah çay haz›rlama tekni¤inde oldu¤u gibidir. Parçalanm›fl kuru drog üzerine kaynar su ilave edilir, 5-10 dakika kadar bekletilir ve süzülür. Bu basit yöntemin farkl› versiyonlar› vard›r. Bu yöntemler farmakopelerde dekoksiyon, infüzyon ve maserasyon olarak adland›r›lmaktad›r. Bitki çaylar›n›n haz›rlanmas›nda dikkat edilecek hususlardan biri, e¤er uçucu ya¤ tafl›yan droglardan çay haz›rlanacaksa drog çok ince toz edilmemesinin yan› s›ra kesinlikle kaynat›lmamal›d›r (uçucu bileflikler kayba u¤rayabilece¤i için), drog üzerine kaynar su ilave edilir, 5-10 dakika beklenir ve bu süre sonunda tüketilir. Sadece kök ve kabuk droglar› kaynat›larak çay haz›rlan›r. Müsilaj tafl›yan droglar ise so¤uk suda ve oda s›cakl›¤›nda birkaç saat bekletilmek suretiyle haz›rlan›r.
1. Ünite - T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünler Bitki çaylar›n›n kullan›m›nda önemli bir nokta bitki çaylar› ister tedavi amaçl› isterse korunma amaçl› olsun mutlaka düzenli bir flekilde içilmelidir. Bitki çaylar›n›n tedaviye uygun ve düzenli bir flekilde kullan›ld›¤›nda istenen etki ortaya ç›kabilir. Tedavinin gerektirdi¤i süre tamamlan›nca çay içilmesi de b›rak›lmal›d›r. ‹stenen etkiyi elde edebilmek için çaylar› kürler fleklinde kullanmak gerekmektedir. E¤er baflka bir flekilde önerilmemiflse çaylar›n etkisini gösterebilmesi için genellikle aç kar›- na, ›l›k ya da s›ca¤a yak›n ve yudum yudum içilmesinde ve içerken de fleker yerine bal ilave edilmesinde fayda vard›r. Bitki çaylar› mutlaka kullan›m öncesinde taze haz›rlan›p içilmelidir. Özellikle uçucu ya¤ tafl›yan droglardan haz›rlanan çaylar haz›rland›ktan hemen sonra uzun süre bekletilmeden tüketilmelidir. ‹nfüzyon: ‹nfüzyon haz›rlamak için ufalanm›fl bitki parçalar› üzerine kaynar su ilave edilir ve kar›fl›m kapal› bir kapta s›k s›k kar›flt›r›larak hafif atefl üzerinde befl dakika tutulur. So¤uduktan sonra ince bir tülbetten süzülür. ‹nfüzyon için kullan›- lacak drog miktar› genellikle 100 gr su için 2 gr’d›r. ‹nfüzyonlar her kullan›mdan önce taze olarak haz›rlanmal›d›r. Tatland›r›c› olarak içlerine bir miktar bal ya da fleker ilave edilerek tüketilebilir. ‹nfüzyon yöntemi daha ziyade yaprak, çiçek ve herba ile yeterince ö¤ütülmüfl kök ve kabuklar için kullan›labilir. Dekoksiyon: Dekoksiyon haz›rlamak için ufalanm›fl bitki parçalar› üzerine so- ¤uk su ilave edilir ve kar›fl›m kapal› bir kapta s›k s›k kar›flt›r›larak hafif atefl üzerinde yar›m saat ›s›t›l›r. S›cakken ince bir tülbetten süzülür. Dekoksiyon için kullan›- lacak drog miktar› t›pk› infüzyonlarda oldu¤u gibi genellikle 100 gr su için 2 gr’d›r. Dekoksiyonlar da infüzyonlar gibi taze haz›rlanarak, bal ya da fleker ilavesiyle kullan›labilir. Bu yöntem özellikle sert (odun, kök, kabuk) ve özellikle tanen içeren droglar için uygundur. Maserasyon: Belli miktar drog ve su kar›flt›r›l›r ve oda s›cakl›¤›nda ara s›ra çalkalanmak suretiyle birkaç saat bekletildikten sonra süzülür. Maserat (süzüntü) hem so¤uk hem de ›s›t›ld›ktan sonra içilebilir. Bu haz›rlama yöntemi, özellikle, müsilaj içeren droglar için (ör. hatmi kökü, keten tohumu gibi) uygundur. Özellikle, so¤uk suda çözünmeyen bilefliklerin istenmedi¤i durumlarda maserasyon yöntemi tercih edilir (ör. ay› üzümü yapra¤›nda tanenler, ökse otu yapra¤›nda viskotoksinler çaya geçmesi istenmeyen bilefliklerdir). Resim 1.8 Maserasyon yöntemi. (G. ‹flcan) 15
- Page 1 and 2: ‹çindekiler iii ‹çindekiler
- Page 3 and 4: ‹çindekiler v EKSTRAKS‹YON SON
- Page 5 and 6: ‹çindekiler vii Türk Farmakopes
- Page 8 and 9: 1TIBB‹ VE AROMAT‹K B‹TK‹SEL
- Page 10 and 11: 4 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 12 and 13: 6 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 14 and 15: 8 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 16 and 17: 10 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 18 and 19: 12 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 22 and 23: 16 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 24: 18 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 27 and 28: Bitkisel G›da Destekleri B‹TK
- Page 29 and 30: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 31 and 32: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 33 and 34: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 35 and 36: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 37 and 38: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 39 and 40: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 41 and 42: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 43 and 44: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 45 and 46: Üretim Yöntemleri-I: Ekstraksiyon
- Page 47 and 48: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 49 and 50: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 51 and 52: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 53 and 54: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 55 and 56: • Yan›c› ve patlay›c› olm
- Page 57 and 58: SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE DÜfiÜNE
- Page 59 and 60: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 61 and 62: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 63 and 64: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 65 and 66: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 67 and 68: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 69 and 70: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
1. Ünite - T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünler<br />
Bitki çaylar›n›n kullan›m›nda önemli bir nokta bitki çaylar› ister tedavi amaçl› isterse<br />
korunma amaçl› olsun mutlaka düzenli bir flekilde içilmelidir. Bitki çaylar›n›n<br />
tedaviye uygun ve düzenli bir flekilde kullan›ld›¤›nda istenen etki ortaya ç›kabilir.<br />
Tedavinin gerektirdi¤i süre tamamlan›nca çay içilmesi de b›rak›lmal›d›r. ‹stenen etkiyi<br />
elde edebilmek için çaylar› kürler fleklinde kullanmak gerekmektedir. E¤er baflka<br />
bir flekilde önerilmemiflse çaylar›n etkisini gösterebilmesi için genellikle aç kar›-<br />
na, ›l›k ya da s›ca¤a yak›n ve yudum yudum içilmesinde ve içerken de fleker yerine<br />
bal ilave edilmesinde fayda vard›r. Bitki çaylar› mutlaka kullan›m öncesinde taze<br />
haz›rlan›p içilmelidir. Özellikle uçucu ya¤ tafl›yan droglardan haz›rlanan çaylar<br />
haz›rland›ktan hemen sonra uzun süre bekletilmeden tüketilmelidir.<br />
‹nfüzyon: ‹nfüzyon haz›rlamak için ufalanm›fl bitki parçalar› üzerine kaynar su<br />
ilave edilir ve kar›fl›m kapal› bir kapta s›k s›k kar›flt›r›larak hafif atefl üzerinde befl<br />
dakika tutulur. So¤uduktan sonra ince bir tülbetten süzülür. ‹nfüzyon için kullan›-<br />
lacak drog miktar› genellikle 100 gr su için 2 gr’d›r. ‹nfüzyonlar her kullan›mdan<br />
önce taze olarak haz›rlanmal›d›r. Tatland›r›c› olarak içlerine bir miktar bal ya da fleker<br />
ilave edilerek tüketilebilir. ‹nfüzyon yöntemi daha ziyade yaprak, çiçek ve herba<br />
ile yeterince ö¤ütülmüfl kök ve kabuklar için kullan›labilir.<br />
Dekoksiyon: Dekoksiyon haz›rlamak için ufalanm›fl bitki parçalar› üzerine so-<br />
¤uk su ilave edilir ve kar›fl›m kapal› bir kapta s›k s›k kar›flt›r›larak hafif atefl üzerinde<br />
yar›m saat ›s›t›l›r. S›cakken ince bir tülbetten süzülür. Dekoksiyon için kullan›-<br />
lacak drog miktar› t›pk› infüzyonlarda oldu¤u gibi genellikle 100 gr su için 2 gr’d›r.<br />
Dekoksiyonlar da infüzyonlar gibi taze haz›rlanarak, bal ya da fleker ilavesiyle kullan›labilir.<br />
Bu yöntem özellikle sert (odun, kök, kabuk) ve özellikle tanen içeren<br />
droglar için uygundur.<br />
Maserasyon: Belli miktar drog ve su<br />
kar›flt›r›l›r ve oda s›cakl›¤›nda ara s›ra<br />
çalkalanmak suretiyle birkaç saat bekletildikten<br />
sonra süzülür. Maserat (süzüntü)<br />
hem so¤uk hem de ›s›t›ld›ktan sonra<br />
içilebilir. Bu haz›rlama yöntemi, özellikle,<br />
müsilaj içeren droglar için (ör. hatmi<br />
kökü, keten tohumu gibi) uygundur.<br />
Özellikle, so¤uk suda çözünmeyen bilefliklerin<br />
istenmedi¤i durumlarda maserasyon<br />
yöntemi tercih edilir (ör. ay› üzümü<br />
yapra¤›nda tanenler, ökse otu yapra¤›nda viskotoksinler çaya geçmesi istenmeyen<br />
bilefliklerdir).<br />
Resim 1.8<br />
Maserasyon<br />
yöntemi. (G. ‹flcan)<br />
15
Change language