â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
4 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünlerin Üretimi ve Kalite Kontrolü Tentür: Bitki materyalinin etanolle haz›rlanm›fl s›v› ekstresidir. • Meyve (Fructus) • Dal uçlar› (Summitates) • Tohum (Semen) • Saplar (Stipites) • Odun (Lignum) • Meyve kabu¤u (Pericarpium) Bitki k›s›mlar›n›n Latince karfl›l›klar› parantez içinde verilmifltir. Bitkiden yaralama yoluyla elde edilen ya da kendili¤inden salg›lanan droglara örnek olarak; • Zamk (Gummi) • Maz›lar (Gallae) • Reçine (Resina) • Usare (Succus) • Reçineli zamk (Gummiresina) • Mum (Cera) • Niflasta (Amylum) • Katran (Pix) • Sabit ya¤ (Oleum) • Balzam (Balsam) • Uçucu ya¤ (Aetheroleum) • Uçucu ya¤, zamk ve reçine kar›fl›m› (Oleogummiresina) Droglar›n kullan›l›fl flekilleri 1. Do¤al halde: Çeflitli droglar›n (›hlamur, adaçay›, hatmi çiçe¤i, meyan kökü gibi) infüzyon veya dekoksiyon halinde, bilhassa halk aras›ndaki kullan›m fleklidir. 2. Galenik preparatlar halinde: Etkin maddesi bilinmeyen veya birden fazla etkin madde tafl›yan droglar ekstre, tentür, flurup, kapsül, kafle vb. galenik preparatlar› halinde kullan›l›r. 3. ‹laç ilkel maddelerinin elde edilmesinde: ‹laç haz›rlanmas›nda kullan›lan birçok bileflik (kinin, kodein, morfin, emetin vb.) kimyasal sentez yolunun olmamas› veya masrafl› ve zor olmas›ndan dolay› bitkisel droglardan elde edilmektedir. Bitkilerin ‹simlendirilmesi Bitkilere Latince isim verilirken o bitkiye ait bir özellik, d›fl görünüfl, yetiflti¤i ortam, fayda veya zarar›, etkisi gibi özellikler vurgulanmak istenir. Bitkiler, Latince iki kelimeden yap›lm›fl bir kombinasyon (binomial) ile isimlendirilir. Bir bitki ad›ndaki ilk kelime, bitkinin cins (genus), ikinci kelime ise tür (species) ad›na karfl›l›k gelir. Cins ismi özel isimdir, bir isim veya isim olarak kabul edilen bir kelimedir. Çok farkl› bir kökene sahip olabilir, örne¤in, bitkinin eski veya yerli ad› (Rosa) olabildi¤i gibi, tan›nm›fl bir kiflinin ismi de (Cinchona) olabilir. Cins ad› tekildir ve ilk harfi büyük olarak yaz›l›r. Bir bitki ad›ndaki türü tan›mlayan ikinci kelime, genellikle bir s›fatt›r, bazen isim de olabilir. E¤er bir s›fatsa cins ad›n›n cinsiyetine uygun olarak ve Latincedeki çekim kurallar›na göre yaz›l›r, örne¤in Rosa damascena. Droglar da bilimsel olarak bitki isimlerinde oldu¤u gibi Latince iki sözcükle ve belirli kurallara ba¤l› olarak isimlendirilirler. Genel kural olarak, ilk kelime elde edilen drog ya da maddenin ad›d›r ikinci kelime ise bitkinin kullan›lan k›sm›n› ya da organ›n› belirtir ve bir tamlama yap›l›r. ÖRNEK 1.1 ÖRNEK 1.2 Bitki ad›: Mentha piperita (Nane) Drog ad›: Menthae piperitae folium veya Folium Menthae piperitae (Nane yapraklar›) (‹lki Avrupa Farmakopesinin kabul etti¤i flekildir). Bitki ad›: Melissa officinalis (O¤ulotu) Drog ad›: Melissae folium (O¤ulotu yapra¤›) Drog ad›: Melissae aetheroleum (O¤ulotu uçucu ya¤›)
1. Ünite - T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünler Bir bitkinin ismini bilimsel olarak belirleyen bu iki sözcü¤ün ard›ndan bir flah›s ad› yaz›l›d›r. Bu kifli, o bitkiye Latince ad› ilk defa veren kiflidir. Örne¤in: Orchis anatolica BOISSIER, Mentha piperita L. Bu örneklerde görüldü¤ü üzere kiflinin ad› bazen tam bazen de k›salt›lm›fl olarak yaz›lmaktad›r. Genellikle üçten fazla heceden oluflan isimler k›salt›l›r (BOISSIER yerine Boiss.), çok tan›nm›fl kiflilerin ismi ise tek harfle (LINNAEUS veya Linne yerine L.) yaz›l›r. Bitkiler aleminde s›n›fland›rmada tür temel olmas›na ra¤men alttür ve varyete gibi daha alt birimlere de ayr›labilir. Türden küçük farklar ile ayr›lan ve birbiri ile çak›flan bir alanda yay›l›fl gösteren populasyonlar “varyete” farkl› co¤rafik alanda yay›l›fl gösteren populasyonlar ise “alttür” olarak tan›mlan›r. S›n›fland›rmada yani taksonomi’de kullan›lan en küçük birim takson olup, duruma göre bir cins, tür, alt tür, varyete veya kemotip takson olarak adland›r›l›r. Benzer karakterleri tafl›yan, birbirine akraba olan bitkiler (cinsler) bir familya alt›nda toplan›r. Familya ad›, o familyadaki bir cins ad›ndan hareketle ve ismin gövdesine -aceae sonekinin ilavesiyle türetilir: Malva - Malvaceae Tilia - Tiliaceae Rosa - Rosaceae Lilium - Liliaceae Populasyon: Belirli bir yerde bulunan ve aralar›nda gen al›flverifli olan bireyler toplulu¤udur. 5 EKSTRE TANIMI Avrupa Farmakopesi’nin tan›m›na göre ekstre, genellikle kuru haldeki bitkisel veya hayvansal kökenli droglardan çeflitli yöntemlerle elde edilen, s›v›, kat› veya yar› kat› k›vamda olabilen preparatlard›r. Ekstreler tiplerine göre; • S›v› ekstreler, • Yumuflak ekstreler, • Kuru ekstreler, olmak üzere üçe ayr›l›r. S›v› Ekstreler Bir k›s›m kütlesi veya hacmi orijinal kuru dro¤un bir k›s›m kütlesine eflde¤er olacak flekilde haz›rlanan ak›flkan özellikte preparatlard›r. S›v› ekstreler etanolün suyla uygun seyreltmeleri ya da su kullan›larak haz›rlan›rlar. Yumuflak Ekstreler Ekstraksiyon iflleminde kullan›lan çözücünün ifllem sonunda k›smen yo¤unlaflt›r›lmas› sonucu elde edilirler. Kuru Ekstreler Ekstraksiyon iflleminde kullan›lan çözücünün ifllem sonunda yo¤unlaflt›r›larak tamamen uzaklaflt›r›ld›¤› kat› preparatlard›r. Bitkisel materyalden hareketle haz›rlanan bitkisel ekstreler; çok say›da ve kar›- fl›k yap›da olup ço¤u t›bbi aç›dan önemli kimyasal maddeler içerir. Etkili bileflikleri bitkiden ay›rmak amac›yla materyalin ve bilefliklerin yap›s›na uygun ekstraksiyon yöntemleri uygulan›r. Uygulanabilecek ekstraksiyon yöntemleri özetle fiekil 1.1’de gösterilmifltir.
- Page 1 and 2: ‹çindekiler iii ‹çindekiler
- Page 3 and 4: ‹çindekiler v EKSTRAKS‹YON SON
- Page 5 and 6: ‹çindekiler vii Türk Farmakopes
- Page 8 and 9: 1TIBB‹ VE AROMAT‹K B‹TK‹SEL
- Page 12 and 13: 6 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 14 and 15: 8 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 16 and 17: 10 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 18 and 19: 12 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 20 and 21: 14 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 22 and 23: 16 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 24: 18 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ür
- Page 27 and 28: Bitkisel G›da Destekleri B‹TK
- Page 29 and 30: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 31 and 32: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 33 and 34: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 35 and 36: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 37 and 38: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 39 and 40: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 41 and 42: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 43 and 44: 2. Ünite - Bitkisel G›da Destekl
- Page 45 and 46: Üretim Yöntemleri-I: Ekstraksiyon
- Page 47 and 48: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 49 and 50: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 51 and 52: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 53 and 54: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
- Page 55 and 56: • Yan›c› ve patlay›c› olm
- Page 57 and 58: SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE DÜfiÜNE
- Page 59 and 60: 3. Ünite - Üretim Yöntemleri-I:
4 T›bbi ve Aromatik Bitkisel Ürünlerin Üretimi ve Kalite Kontrolü<br />
Tentür: Bitki materyalinin<br />
etanolle haz›rlanm›fl s›v›<br />
ekstresidir.<br />
• Meyve (Fructus) • Dal uçlar› (Summitates)<br />
• Tohum (Semen) • Saplar (Stipites)<br />
• Odun (Lignum) • Meyve kabu¤u (Pericarpium)<br />
Bitki k›s›mlar›n›n Latince karfl›l›klar› parantez içinde verilmifltir.<br />
Bitkiden yaralama yoluyla elde edilen ya da kendili¤inden salg›lanan droglara<br />
örnek olarak;<br />
• Zamk (Gummi) • Maz›lar (Gallae)<br />
• Reçine (Resina) • Usare (Succus)<br />
• Reçineli zamk (Gummiresina) • Mum (Cera)<br />
• Niflasta (Amylum) • Katran (Pix)<br />
• Sabit ya¤ (Oleum) • Balzam (Balsam)<br />
• Uçucu ya¤ (Aetheroleum) • Uçucu ya¤, zamk ve reçine kar›fl›m›<br />
(Oleogummiresina)<br />
Droglar›n kullan›l›fl flekilleri<br />
1. Do¤al halde: Çeflitli droglar›n (›hlamur, adaçay›, hatmi çiçe¤i, meyan kökü<br />
gibi) infüzyon veya dekoksiyon halinde, bilhassa halk aras›ndaki kullan›m<br />
fleklidir.<br />
2. Galenik preparatlar halinde: Etkin maddesi bilinmeyen veya birden fazla etkin<br />
madde tafl›yan droglar ekstre, tentür, flurup, kapsül, kafle vb. galenik<br />
preparatlar› halinde kullan›l›r.<br />
3. ‹laç ilkel maddelerinin elde edilmesinde: ‹laç haz›rlanmas›nda kullan›lan<br />
birçok bileflik (kinin, kodein, morfin, emetin vb.) kimyasal sentez yolunun<br />
olmamas› veya masrafl› ve zor olmas›ndan dolay› bitkisel droglardan elde<br />
edilmektedir.<br />
Bitkilerin ‹simlendirilmesi<br />
Bitkilere Latince isim verilirken o bitkiye ait bir özellik, d›fl görünüfl, yetiflti¤i ortam,<br />
fayda veya zarar›, etkisi gibi özellikler vurgulanmak istenir. Bitkiler, Latince<br />
iki kelimeden yap›lm›fl bir kombinasyon (binomial) ile isimlendirilir. Bir bitki ad›ndaki<br />
ilk kelime, bitkinin cins (genus), ikinci kelime ise tür (species) ad›na karfl›l›k<br />
gelir. Cins ismi özel isimdir, bir isim veya isim olarak kabul edilen bir kelimedir.<br />
Çok farkl› bir kökene sahip olabilir, örne¤in, bitkinin eski veya yerli ad› (Rosa) olabildi¤i<br />
gibi, tan›nm›fl bir kiflinin ismi de (Cinchona) olabilir. Cins ad› tekildir ve ilk<br />
harfi büyük olarak yaz›l›r.<br />
Bir bitki ad›ndaki türü tan›mlayan ikinci kelime, genellikle bir s›fatt›r, bazen<br />
isim de olabilir. E¤er bir s›fatsa cins ad›n›n cinsiyetine uygun olarak ve Latincedeki<br />
çekim kurallar›na göre yaz›l›r, örne¤in Rosa damascena.<br />
Droglar da bilimsel olarak bitki isimlerinde oldu¤u gibi Latince iki sözcükle ve<br />
belirli kurallara ba¤l› olarak isimlendirilirler. Genel kural olarak, ilk kelime elde<br />
edilen drog ya da maddenin ad›d›r ikinci kelime ise bitkinin kullan›lan k›sm›n› ya<br />
da organ›n› belirtir ve bir tamlama yap›l›r.<br />
ÖRNEK 1.1<br />
ÖRNEK 1.2<br />
Bitki ad›: Mentha piperita (Nane)<br />
Drog ad›: Menthae piperitae folium veya Folium Menthae piperitae (Nane yapraklar›)<br />
(‹lki Avrupa Farmakopesinin kabul etti¤i flekildir).<br />
Bitki ad›: Melissa officinalis (O¤ulotu)<br />
Drog ad›: Melissae folium (O¤ulotu yapra¤›)<br />
Drog ad›: Melissae aetheroleum (O¤ulotu uçucu ya¤›)
Change language