DolaÅım Takibi ve Varis Ãorabı Kullanımı - Acıbadem HemÅirelik
DolaÅım Takibi ve Varis Ãorabı Kullanımı - Acıbadem HemÅirelik
DolaÅım Takibi ve Varis Ãorabı Kullanımı - Acıbadem HemÅirelik
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Venöz Dolaşım Sisteminin<br />
Değerlendirilmesi <strong>ve</strong> Hastalıkları<br />
Hazırlayan<br />
Uzm. Hem. Deniz BENZEŞ<br />
Acıbadem Kadıköy Hastanesi, Eğitim <strong>ve</strong> Gelişim Hemşiresi<br />
Hazırlanma Tarihi: 20.03.2013
Sunu Planı<br />
• Dolaşım Nedir<br />
• Venöz Dolaşım Sisteminin Değerlendirilmesi<br />
• Venöz Dolaşım Sisteminin Hastalıkları<br />
• Sonuç
Dolaşım Nedir<br />
• Kanın tüm doku <strong>ve</strong> hücrelere besin, oksijen<br />
taşımasıdır.<br />
• Dolaşım sisteminin başlıca bölümleri:<br />
Kalp,<br />
arterler,<br />
<strong>ve</strong>nler <strong>ve</strong><br />
kapillerdir.<br />
Dolaşımın bir kısmında oluşan sorun tüm sistemi etkiler.
Kalp <strong>ve</strong> damarların aktivitesi,<br />
1. Otonom sinir sistemi (parasempatik, sempatik)<br />
2. Vazomotor merkez (medulla oblangata)<br />
3. Kardiak Merkez<br />
4. Resöptörler (damar duvarında) aracılığıyla olur.
• Sempatik uyarı<br />
vazokonstrüksiyon<br />
• Parasempatik uyarı<br />
vazodilatasyon
Venöz Dolaşım Sisteminin Değerlendirilmesi<br />
• İnspeksiyon <strong>ve</strong> palpasyon yöntemleriyle;<br />
1. Solunum sayısı<br />
2. Boyunda <strong>ve</strong>nöz dolgunluk<br />
3. Derinin rengi<br />
4. Periferik nabızlarda dolgunluk<br />
5. El <strong>ve</strong> ayak parmaklarındaki <strong>ve</strong>nöz dolgunluk<br />
6. Ödem varlığı <strong>ve</strong> derecesi kontrol edilir.
Devam<br />
• Solunum Sayısı:<br />
‣Nitelik / Sayı / Ritim önemli<br />
‣1 dakika boyunca sayılmalı<br />
‣Solunumun sayıldığı hastaya hissettirilmemeli<br />
♥ Dispne<br />
♥ Ortopne
Devam<br />
• Boyunde Venöz Dolgunluk (Juguler Ven) Değerlendirmesi:<br />
Hastanın başı, 30-45 derece kaldırılarak ya da ayakta bakılır.<br />
Normalde juguler <strong>ve</strong>nler dolgun olmamalıdır.<br />
Sağ kalp yetmezliği (VCS göllenme)<br />
Hipervolemi<br />
VCS bası <strong>ve</strong>ya obstrüksiyon<br />
Kardiyak Tamponad<br />
Pulmoner Hipertansiyon<br />
Triküspit Stenozu <strong>ve</strong>ya regürjitasyonu<br />
Perikardit
Devam<br />
• Derinin Rengi:<br />
Kırmızı renk<br />
Hipertansiyon<br />
MI<br />
CO zehirlenmesi (kiraz<br />
kırmızısı)<br />
Ateş<br />
Soluk, beyaz, kül gibi <strong>ve</strong>ya gri renk<br />
Dolaşım yetersizliği<br />
Şok<br />
Aşırı korkma<br />
Soğuğa maruz kalma<br />
Mavi/mor renk (siyanoz)<br />
Hipoksiye neden olan durumlar<br />
Sağdan sola şant (konjenital kalp hastl.)<br />
Ekstremitede lokalize ise; Periferal arteriyal dolaşım bozukluğu<br />
Sarı renk<br />
Karaciğer hastalıkları (sarılık)<br />
İleri dönem kalp yetmezliği<br />
Renk değişikliğinin yanı sıra; soğuk, sıcak, nemli, kuru olabilir.
Devam<br />
• Periferik Nabızlarda Dolgunluk:<br />
Zayıf Nabız (filiform):<br />
Şok<br />
Kalp yetmezliği<br />
Aort stenozu<br />
Hipovolemi<br />
Dolgun Nabız:<br />
Aort yetmezliği<br />
Hipertansiyon<br />
Ateş<br />
Anemi, Hipertiroidizm<br />
Anksiyete , Egzersiz<br />
Pulsus Alternans: Nabız şiddetinin vurudan vuruya değişmesi (ritmik olmasına rağmen)<br />
Kalp yetmezliği
Devam<br />
• El <strong>ve</strong> Ayak Parmaklarındaki Venöz Dolgunluk (Kapiller Geri Dolum):<br />
Genellikle tırnakların altındaki<br />
kapiller yataklar kullanılır.<br />
Tırnak diplerine, renk solana<br />
(beyazlaşana) kadar bastırılır <strong>ve</strong><br />
sonra bu kısmın normal renge<br />
dönüş zamanı izlenir.<br />
2 saniye içinde geriye dönmelidir.<br />
*Soğuk ortamda bu süre uzayabilir
Devam<br />
• Ödem Varlığı <strong>ve</strong> Derecesi:<br />
♦ Aniden 1kg ↑ kilo alımı<br />
♦ Çorapların,saatin,yüzüğün sıkmaya başlaması<br />
♦ Genellikle generalize ödem (anazarka)<br />
♦ Lenf-ödem gode bırakmaz.<br />
Bölgeye baş parmak ile 5sn bası uygulanır.<br />
Pretibial<br />
Ayak sırtı<br />
Ayak bileği çevresi<br />
Çocuklarda göbek çevresi<br />
Gode derinliğine göre<br />
Gode derinliği 2mm ise (+)<br />
Gode derinliği 4mm ise (+ +)<br />
Gode derinliği 6mm ise (+ + +)<br />
Gode derinliği 8mm ise (+ + + +)<br />
Godenin geri dönme süresine göre<br />
Gode 15sn geri dönüyorsa (+)<br />
Gode 30sn geri dönüyorsa (+ +)<br />
Gode 45sn geri dönüyorsa (+ + +)<br />
Gode 60sn geri dönüyorsa (+ + + +)
Devam<br />
• Oskültasyon yöntemiyle;<br />
1. Kan basıncı değişiklikleri<br />
2. Kalp sesleri
Devam<br />
Kan Basıncı Değişiklikleri:<br />
Sağ/sol kol <strong>ve</strong> sağ/sol bacak arasındaki farklar<br />
Aynı bölgeden ölçüm yapma<br />
Ölçüm yapılan bölgenin kayıt edilmesi<br />
Doğru ölçüm yapıldığından emin olma
Devam<br />
Kalp Sesleri:<br />
S1 “Lub”<br />
S2 “dub”<br />
S3 “lub-dud-dee”<br />
S4 “dee-lub-dub”<br />
Normal kalp sesleri<br />
♥ S 1<br />
♥ S 2<br />
Anormal kalp sesleri<br />
♥ Gallop<br />
♥ S 3<br />
♥ S 4<br />
♥ Quadruple gallop<br />
♥ Murmur (Üfürüm)<br />
♥ Perikardiyal Friksiyon Sesi
Devam<br />
ARTER VE VEN HASTALIKLARINDA BELİRTİ-BULGULAR<br />
ARTER<br />
Nabızlar Azalmış <strong>ve</strong>ya yok Normal<br />
Sıcaklık Soğuk Normal / Sıcak<br />
Renk Soluk / Siyanotik Normal / Kızarık<br />
Ödem Yok <strong>ve</strong>ya hafif Var<br />
Trofik<br />
Değişiklikler<br />
Deride matlaşma, Tırnaklarda<br />
pullanma <strong>ve</strong> kalınlaşma,<br />
Kıllarda dökülme, atrofi<br />
Ülserler<br />
KGD Azalma Normal<br />
Ağrı<br />
Dinlenmekle <strong>ve</strong> bacakları<br />
aşağıya sarkıtmakla ağrıda<br />
azalma<br />
VEN<br />
Bilek çevresinde kah<strong>ve</strong>rengi<br />
pigmantasyon,<br />
Ülserler<br />
Dinlenmekle <strong>ve</strong> bacakları<br />
elevasyona almakla ağrıda<br />
azalma
Venöz Dolaşım Sisteminin Hastalıkları
• Yunan mitolojisinde ki Venüs ‘ün cildinin bebek<br />
gibi ince <strong>ve</strong> açık renkli olmasından dolayı<br />
bacaklarındaki damarlarının belirginliğinden<br />
esinlenerek toplardamarlara “ <strong>ve</strong>nöz “ adı<br />
<strong>ve</strong>rilmiştir.
• Venöz hastalıklar; gelişmiş ülkelerde yaygın bir<br />
sağlık sorunudur.<br />
• 4.6 milyon iş günü kaybı / yıl (ABD)<br />
• Sağlık bütçesinin % 11--22 si <strong>ve</strong>nöz hastalıklar<br />
için harcanıyor.
• Aile öyküsü %50 olguda (++)<br />
• Ebe<strong>ve</strong>ynlerin her ikisinde varis varsa,<br />
çocuklarında %90<br />
• Annede varis olanlarda %62<br />
• Babada varis olanlarda %25<br />
• Ebe<strong>ve</strong>ynlerin ikisinde de varis yoksa oran %20
• Meslek grupları <strong>ve</strong> çalışma koşulları ile<br />
yakından ilgili.<br />
• Ayakta çalışanlar>ofis çalışanları (2.7 kat).<br />
• Obezite ile sıkı ilişki vardır.
Fizyopatoloji<br />
Hastalığın oluşmasında önemli mekanizma <strong>ve</strong>nöz kan basıncındaki artıştır.
• Venöz hipertansiyonun oluşturduğu<br />
kronik inflamasyon bulguları önemlidir.
• Normal kişide<br />
• İstirahatte ayak <strong>ve</strong>nöz basıncı 80-<br />
90 mmHg<br />
• Egzersiz ile basınç 20-30 mmHg<br />
(>%50)<br />
• Egzersiz sonrası basıncın normale<br />
dönüşü > 20 sn<br />
• Derin <strong>ve</strong>nöz yetmezlik<br />
• Egzersiz ile basınç azalması
Etyolojik Faktörler<br />
• Hastanın yaşı<br />
• Cinsiyeti (Kadın)<br />
• Mesleği<br />
• Daha önceden geçirdiği hastalıklar<br />
• OKS kullanımı<br />
• Menapoz durumu<br />
• Aile öyküsü<br />
• Geçirilmiş DVT<br />
• Obezite<br />
• Fizik inaktivite<br />
• Sigara<br />
• Gebelik<br />
• Bacaklarda injury<br />
• Kronik konstipasyon<br />
• Sürekli oturma <strong>ve</strong>ya ayakta<br />
durma<br />
• Sürekli dar kıyafetler giyme<br />
alışkanlığı
Kronik Venöz Yetmezlik<br />
PRİMER<br />
%90<br />
%66<br />
SEKONDER<br />
%10<br />
%34<br />
VENÖZ HİPERTANSİYON
Primer Venöz Yetmezlik<br />
• Hastanın yaşı<br />
• Cinsiyeti<br />
• Menapoz durumu<br />
• Aile öyküsü<br />
• Gebelik<br />
•Yaşlılarda daha sık<br />
•Kadınlarda daha sık<br />
•Gebelikte daha sık<br />
•Multipar kadınlarda daha sıktır<br />
ÖNLENEMEZ<br />
• Mesleği<br />
• Bacaklarda yaralanma<br />
• Sürekli oturma <strong>ve</strong>ya ayakta durma<br />
• Sürekli dar kıyafetler giyme<br />
alışkanlığı<br />
• Fizik inaktivite<br />
• OKS kullanımı<br />
• Obezite<br />
• Sigara<br />
• Kronik konstipasyon<br />
ÖNLENEBİLİR
Sekonder Venöz Yetmezlik<br />
Derin Ven Trombozu (DVT)<br />
RİSK FAKTÖRLERİNİN ANALİZİ<br />
DVT PROFLAKSİSİ<br />
ÖNLENEBİLİR<br />
KORUNMA
DVT’de Hemostaz<br />
1.<br />
Venlerdeki yavaş türbülans<br />
akımı stazı indükler <strong>ve</strong><br />
koagülasyonu destekler<br />
2. Fibrin polimerizasyonu<br />
3. Pıhtı gelişimi<br />
pıhtıyı stabilize eder
DVT’de Komplikasyonlar<br />
Trombüsün büyümesi,<strong>ve</strong>n boyunca<br />
proksimal ilerlemeye yol açar<br />
Derin <strong>ve</strong>n trombozu<br />
Venöz hasar (PTS)<br />
Pulmoner Emboli
Venöz Dolaşım Sisteminin Hastalıklarından<br />
Korunma<br />
• Kompresyon uygulayarak korunma<br />
• Yaşam tarzı değişiklikleri<br />
• Diyet<br />
• Giyim tarzı değişiklikleri<br />
• Spor / Aktivite
1. Kompresyon Uygulayarak Korunma<br />
• Elastik destek<br />
– En önemli noktadır<br />
– Bandaj <strong>ve</strong>ya varis çorabı<br />
– Genişleyen <strong>ve</strong>nlerin çaplarını daraltarak kapak<br />
fonksiyonlarını düzeltir<br />
– Mikrosirkülasyonu düzelterek ödemi azaltır<br />
– 20 mmHg’lık basınç<br />
• Kan akım hızı %79 artar
Devam<br />
• Elastik Bandaj<br />
• Ne kadar dikkatle sarılırsa<br />
sarılsın, baskı bacağın<br />
tümünde tam dengeli<br />
olarak ayarlanamaz.<br />
• Ayrıca sargılar hareketle<br />
kısa zamanda kayarak <strong>ve</strong><br />
şekil değiştirerek dolaşımı<br />
bozabilirler.<br />
• Genelde hastane<br />
ortamında tercih edilirler.
Devam<br />
• <strong>Varis</strong> Çorabı<br />
• Antiembolik/ kompresyon çorabı diye de<br />
adlandırılan varis çorabı, <strong>ve</strong>nler üzerine basınç<br />
yaparak kalbe <strong>ve</strong>nöz kanın dönmesine yardımcı olur.<br />
• Elastik olan bu çoraplar ayak <strong>ve</strong> bacaktaki arteriyal<br />
dolaşımı artırarak ödemi de önlerler.<br />
• Günümüzde tüm cerrahi işlemlerde<br />
uygulanmaktadır.
Devam<br />
– <strong>Varis</strong>, Kronik Venöz Yetmezlik, Derin Ven<br />
Trombozu, Tromboflebit gibi <strong>ve</strong>n<br />
hastalıklarında,<br />
– Ameliyat öncesi <strong>ve</strong> sonrası, doğum sonrası<br />
ödemi önlemek için<br />
– Sporcularda destek amaçlı<br />
– Uzun süre ayakta çalışan mesleklerdeki kişiler<br />
tarafından kullanılmaktadır (Hemşire!)
Devam<br />
<strong>Varis</strong> Çorabı Giyilmesi<br />
• Sabah yataktan çıkmadan<br />
giyilmesi en uygunudur.<br />
• Yatarken giyilmesine gerek<br />
yoktur.<br />
• Genelde orta basınçlı (20-<br />
30 mmHG) tercih edilir.<br />
• Hastaya giydirirken<br />
bacaklarını 15-30 derece<br />
yukarı kaldırdıktan sonra<br />
giydirilir.
Devam<br />
• Bacakların kuru <strong>ve</strong> temiz<br />
olmasına özen gösterilir.<br />
• Hastanın ayak<br />
parmaklarından, ayak, topuk<br />
<strong>ve</strong> bileği kapsayacak şekilde<br />
yukarı doğru sıvazlanır.<br />
• Çorabın kıvrılmamasına,bir<br />
yerde toplanmamasına dikkat<br />
edilir.<br />
• 8 saatte bir 30 dakika ara<br />
<strong>ve</strong>rilip dolaşım kontrolü<br />
yapılır.
Devam<br />
• <strong>Varis</strong> çorabının kullanımı ile ilgili yapılan çalışmalar<br />
sonucunda;<br />
• Dünyada kullanım oranı %20<br />
• Post op ortopedi, KVC, kadın doğum vakalarında<br />
kullanılması komplikasyon görülme oranını<br />
azaltmaktadır.<br />
• Koruyucu olarak uzun süre ayakta <strong>ve</strong> aynı pozisyonda<br />
çalışanların kullanması önerilmektedir.
Devam<br />
• Aralıklı Pnömotik Kompresyon<br />
• Kompresyon uzunlamasına aralıklı<br />
olarak bölgesel basınç uygulama<br />
prensibi ile çalışır.<br />
• Basınç kademeli olarak ilerler.<br />
• Ülser, ödem <strong>ve</strong>ya her ikisinde<br />
kullanılır (Özellikle kontrol<br />
edilemeyen dirençli ülserler).<br />
• Massif ödem <strong>ve</strong>ya morbid obez<br />
durumlarında da faydalıdır.
2. Yaşam Tarzı Değişiklikleri<br />
• Uzun süre sabit ayakta kalmaması<br />
• Uzun süre sandalyede oturmaması<br />
• Sıcaktan kaçınması (sıcak hava, sıcak banyo, kaplıca)<br />
• Banyo sonrası bacaklara soğuk duş uygulaması<br />
• Bacakların sık sık ele<strong>ve</strong> edilerek dinlendirilmesi<br />
• Sigara bırakılması
Devam<br />
• Elevasyon<br />
– Günde 3-4 kez, 30 dakika<br />
• Egzersiz<br />
• Anti staz egzersizleri<br />
– Parmak ucunda<br />
– Topuklar üzerinde<br />
• Yürüyüş<br />
– Her gün en az 30 dakika<br />
– Plantar toplayıcı <strong>ve</strong>nlerin kompresyonu<br />
• Cilt bakımı<br />
– Kremler ile cilt bakımı<br />
– Ülser gelişimini önleme
3. Diyet<br />
• OBEZİTE; kadınlarda; BMI>30 ise variköz <strong>ve</strong>nler 3 kat artar.<br />
• Karbonhidrat <strong>ve</strong> az lifli gıda alımı kronik <strong>ve</strong>nöz yetmezlik<br />
gelişimini arttırır.<br />
• Barsak pasajı için lifli gıda alımı sağlanır.<br />
• Doymuş yağlar <strong>ve</strong> trans yağlar, serbest radikal oluşumuna<br />
neden olur <strong>ve</strong> inflamasyonu tetikler.<br />
• Sodyum alımı azaltılır (sıvı tutulumu <strong>ve</strong> ödemi arttırır).
4. Giyim<br />
• Alçak topuklu ayakkabı (
Baldır kas pompa fonksiyonu<br />
5. Spor / Aktivite
Devam<br />
Uygun olan spor<br />
– Ayak bileği, baldırda ritmik<br />
hareketler<br />
– Derin inspirasyon<br />
– Yüzme<br />
Uygun olmayan spor<br />
– Karın içi basıncı arttıranlar<br />
– Ani akselerasyondeselerasyon<br />
gerektirenler (Tenis, Top<br />
oyunları)<br />
• <strong>Varis</strong> çorabı ile yapılabilir
Sonuç-1<br />
• Kronik <strong>ve</strong>nöz yetmezlikte <strong>ve</strong>nöz hipertansiyon esastır.<br />
• Kronik inflamasyon, bulguların oluşumunda<br />
önemlidir.<br />
• Mikrovasküler disfonksiyon vardır.<br />
• Bunun sonucu ekstremitede sıvı artışı vardır.
Sonuç-2<br />
• Korunmada ise;<br />
– Kompresyon uygulamaları<br />
– Yaşam tarzı değişiklikleri<br />
– Diyet<br />
– Giyim tarzı değişiklikleri<br />
– Spor / aktivite<br />
ile hastalığın oluşumu yavaşlatılabilir.
Kaynaklar<br />
1. Alsawadi A, Loeffler M (2012). Graduated compression stockings in hip fractures, Ann<br />
R Coll Surg Engl, 94: 463–467.<br />
2. Aştı T, Karadağ A (2012). Hemşirelik Esasları, Akademi Basın <strong>ve</strong> Yayıncılık, İstanbul,<br />
s.707-709.<br />
3. Cataldo JL, Pereira de Godoy JM, Barros N (2012). The use of compression stockings<br />
for <strong>ve</strong>nous disorders in Brazil. Phlebology, 27: 33–37.<br />
4. Yıldız M (2012). Kardiyovasküler Sistemin Değerlendirilmesi,www.deu.edu.tr, Erişim<br />
Tarihi :19.03.2013.<br />
5. Susan P, Gallagher M, Buchan H (2008). Use graduated compression stockings<br />
postoperati<strong>ve</strong>ly to pre<strong>ve</strong>nt deep <strong>ve</strong>in thrombosis, BMJ, 336: 943-944.<br />
6. Walker L, Lamont S (2008). The use of antiembolic stockings. Part 2: a clinicai audit.<br />
British Journal of Nursing, 17 (1): 32-36.<br />
7. Ege T, Venöz Yetmezlikten Korunma Sağlayabilir miyiz, www.flebolojidernegi.com,<br />
Erişim Tarihi : 19.03.2013.
TEŞEKKÜR EDERİM
Change language