kırkağaç araştırmaları sempozyumu bildirileri - Kırkağaç Kaymakamlığı

yağardı. Hatta sadece Çam alanına yağardı. Çam hemen dağılırdı sözleri Çam’ın bir
dönemine olan tepkiyi göstermektedir. 17
Çam’da ağaçlar arasına ip gererek etrafını örtülerle kapatma uygulaması,
muhtemelen kadın - erkek şeklindeki uygulamanın kaldırılmasından sonra, ailelerin
geliştirdiği sütre amaçlı bir pratikti. 18 Bu pratik, derli toplu çadırların tercih edilmeye
başlanmasıyla azalsa da günümüzde kullanılmaya devam etmektedir. Bu konuda
sıhhiyeci Mustafa Melam, eskiden çadır kurmazlardı. Ben şeker çuvalından çadır
yaptım. Benden görerek çoğaldı. ‘Sıhhiyeci çadır yapmış’ lafı türedi. Sonra ben daha iyi
çadır yaptım. Hanımla 10-15 gün kalırdık. ‘Sıhhiyeci yine çadırını kurdu’ derlerdi.
Hazır çadırlar hevesi arttırdı. Bu ifadelerinde Mustafa Melam, Çam’da çadır âdetini
kendisinin başlattığını iddia etmektedir. Bu iddiayı sorduğumuz Hasan Hüseyin
Özerdem ve Erdoğan Aytan, tam olarak bilmemekle beraber doğru olabileceğini ifade
etmişlerdir. Kırkağaç Çam Mesiresinde, sınaî çadırlaşmanın başlaması ise Özerdem’in
zikrine göre, 1964-65’te kurulan İzcilik Binası’nın halka çadır kiralamaya başlaması,
askeriyenin çadır temin etmesi ve subay ailelerine Çam’ın üst kısmında çadırlar
kurulması ile gerçekleşmiştir. Bundan sonra 1970’i takip eden yıllardan bugüne kadar
artarak devam etmiş ve bugünkü manzarasına ulaşmıştır.
Tarihî her konuda olduğu gibi Kırkağaç Çam Mesiresinin tarihlendirilmesinde
de yazılı ve görsel kaynaklar esas öneme sahiptir. Bununla beraber elimizde bu yönden
yeterli belge bulunmamaktadır. Kırkağaç’ta çıkan ilk gazete olan ‘Kalender’ (1908) ve
sonrasında çıkan ‘Feryad’ gazetelerine (Evran-Satı, 2000: 29), Millî Kütüphaneler,
Beyazıt Kütüphanesi ve Millet Kütüphanesi gibi Osmanlı Alfabesi ile çıkan gazete
koleksiyonlarına sahip olan kütüphanelerde tesadüf edilememiştir. Bu gazetelerin bir
nüshasına dahi ulaşmak, Kırkağaç tarih ve kültürü için büyük hizmet olacaktır. Özel
koleksiyonlarda yahut şahsımızın ulaşamadığı kütüphanelerde olması muhtemeldir.
Kırkağaç Çam Mesiresine dair bilgi bulabileceğimiz eserlerden biri de,
yukarıdaki satırlarda bahsedilen Tireli Hüseyin Kâmil beyin hatıralarıdır. 1896’da
Kırkağaç’a gelen ve yirmi yedi ay Kırkağaç’ta görev yapan Hâkim H. Kâmil bey,
hatıralarında Kırkağaç günlerinden de bahsetmiştir. Söz konusu bahislerde,
Kırkağaç’tan Sultan Abdülhamit’in sarayına haftada iki sandık kavun gittiği, Kırkağaç
ovasında üzüm, tütün ve zeytin yetiştirildiği, konak ve köşklerin olduğu şeklinde ayrıntı
sayılabilecek bilgileri veren H. Kâmil bey Çam’dan ise hiç bahsetmemektedir. Onun bu
bahsetmeyişi, o zaman için bir Çam Mesiresinin olmadığı anlamına gelmez. Bununla
beraber söz konusu etkinliğin, Kırkağaç sosyal hayatında günümüzdeki kadar etkin
olmadığı manasına gelebilir. Nitekim Çam’ın, yazımızda takdim etmeye çalıştığımız o
günlerdeki (1896–1897) yapısı göz önüne alındığında, Anadolu’nun başka beldelerinde
de tesadüf edilebilecek niteliğinden ötürü, dışarıdan gelen hâkim H. Kâmil beyin
dikkatini çekmemiş olması muhtemeldir.
Kırkağaç Çam’ı ile ilgili olarak elimizde bulunan bir materyal çeşidi de
fotoğraflardır. Bu fotoğraflara mevcut Belediye Başkanı Sayın Yaşar İsmail Gedüz’ün
ilgileri sonucu belediye bünyesinde ulaştık. Söz konusu eski Kırkağaç fotoğrafları
içinde, Çam’da çekilmiş olan birinin arkasına ‘Mayıs 1935’ tarihi düşülmüştü. Bu
17 Mustafa Melam, tiyatro ve alkol gibi durumlar dolayısıyla muhafazakâr ailelerde Çam’a gitmeme
eğilimi görüldüğünü aktarmaktadır.
18 Nitekim 1957 Kayadibi doğumlu Hüseyin Karadeniz bu konuda, Çam’a gidildiği zaman hanımlar bir
gökyüzünü görürdü. Çadır önünde oturmak yoktu. Kırkağaç insanı mutaassıptır demektedir.
54