kırkağaç araştırmaları sempozyumu bildirileri - Kırkağaç Kaymakamlığı

mümkündür 11 şeklindeki anlatımlarında geçen Çam’a özgü inanç yapısı, Türklerdeki
Hıdrellez inanışları arasında da yer almaktadır.
Bu durumda, günümüzde yaşanmakta olan Çam Mesiresinin kökeninin esasen
Hıdrellez olduğunu, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren dinî oluşumların hayır ve dua
tertibi gibi organizasyon konularında devreye girmesi ile mahiyet değiştirdiğini
söyleyebiliriz.
Çam Mesiresi ile ilgili olarak halk arasında öne sürülen, dört-beş asırlık
şeklindeki sözler rivayet olmaktan öteye gitmez. Bununla beraber hemen her Türk
köyünün bir kenarında Hıdrellez kutlandığını hesap edersek, bu iddianın mantıken
gerçek olabileceğini düşünebiliriz. Ne var ki bu konuyla ilgili itimat edebildiğimiz
şifahî kültür, bizi ancak 19. yüzyılın sonlarına kadar götürebilmektedir.
Kırkağaç Çam Mesiresinin akan süreç içinde mahiyet değiştirdiğini ifade
etmiştik. Söz konusu mesirenin 1930’larla 12 birlikte yeni bir formata inkılâp ettiğini
görüyoruz. Bu format inkılâbının sebebini belirtmeden önce, Çam Mesiresine yönelik
mezkûr yıllardan öncesi için ittifakla zikredilen ve sosyal doku ile alakalı olan bazı
mühim özelliklere dair alıntılar yapacağız;
İlk olarak, önceki satırlarda da başvurduğumuz 1931 Kırkağaç doğumlu Hasan
Hüseyin Özerdem’in, Anne babamdan dinleyip hatırladığıma göre Çam, iki gün
olurmuş. Bir gün erkekler bir gün kadınlar olurmuş. Lokma ve gözleme hayırlarının
yapıldığını anlattıklarını da hatırlıyorum. 1940’larda kızlar ve erkekler süslenip Çam’a
gidince, anne babalar toplu olarak, ‘Çam böyle değildi’ şeklinde söylenmişlerdi. Daha
sonra Öveçli’den gelip güneye giden yol hattında, Çam’ın üst tarafı erkeklerin alt tarafı
kadınların kullanımına tahsis edilmiş. Benim delikanlılık zamanımda, mutaassıp aileler
Çam karışık olduğu için gitmezlerdi. Çamlar arasına ip gerilirdi. Yaygı atılırdı.
Kadınlar orada otururlardı. Sonradan önünde oturmaya başladılar. Kimi mutaassıp
aileler Çam’ın en altını ve yolun altını kullanırlardı ifadeleri ile merhum Rahmi
Eken’in, erkeklere ait günlerde kadınların, kadınlara ait günlerde de erkeklerin
Çamlık’a girmesi zabıtaca yasaklanırdı tarzındaki anlatımı, 1930’lu yıllarla beraber
Kırkağaç sosyal dokusunun, Çam örneğinde görüldüğü üzere değiştiğini ortaya
koymaktadır. Bu değişimde kuşkusuz, Cumhuriyet dönemiyle birlikte medreselerin,
tekke ve zaviyelerin kapatılması, bu süreçte tarikat tarzı dinî oluşumların sosyal
hayattan tasfiye edilmesi, dönemin fikriyatı gereği daha modern hayat tarzının ikame
edilmesi çalışmaları önemli etken olmuştur. Böylece Kırkağaç Çam’ı ikinci büyük
değişimini yaşamıştır. Bundan sonraki süreçte, sivil toplumun boşalttığı alanı, belediye
başta olmak üzere resmî kurumlar dolduracaktır. Nitekim merhum Rahmi Eken,
13
Çamlık’ın Soma’dan Kırkağaç Belediye’sine geçmesinden sonra, zaman içinde orman
içinde yollar açıldığını, su ve elektrik şebekesi tesis edildiğini, havuzlar ve gazinolar
yaptırılarak halkın istifade edebileceği bir hale getirildiğini aktarmaktadır. Bu bilgileri
doğrular nitelikte, 1936 doğumlu Erdoğan Aytan, çocukluk günlerinden hatırladığı
kadarıyla Çam’a gelen insan çok azdı. Günübirlik gelinirdi. Kalınacak yerin etrafı
çevrilirdi. Çadırlar yoktu. Herhangi bir faaliyet yoktu. Yalnız 5-10 tane bisikletin kiraya
11 Evran –Satı, Geçmişten Günümüze Kırkağaç, s. 45. Evran ve Satı, Orta Asya’daki yaşam ve
inançlarının izleri derken, esasen Hıdrellez’e atıfta bulunmaktadırlar.
12 Evran –Satı da, 1930’larla değişimin başladığını yazarlar. Bkz. Evran –Satı, Geçmişten Günümüze
Kırkağaç, s. 44.
13 1999-2009 yılları arasında İl Genel Meclisi Üyeliği yapmış olan Öveçli köylü Ahmet Ok, Çamlığın
1942 yılında Kırkağaç’a geçtiğini ifade etmiştir.
52