kırkağaç araştırmaları sempozyumu bildirileri - Kırkağaç Kaymakamlığı

Kırkağaç Çam Mesiresinin Hıdrellezle olan ilişkisini ortaya koymaktadır. Ancak
muhtemelen, Çam Mesiresine ait yazımızda dile getirilen dinî uygulamaların halk
tarafından revaç bulması ve baskın çıkması, akan zaman içinde Hıdrellez mefhumunun
halk hafızasından silinmesine sebep olmuş olabilir. Bu sürecin yaşanmasında yine,
mazide Çam Mesiresinin tertip edilmesinde rolü anlatılan dinî oluşumların, daha İslamî
unsurları öne çıkarması ile gayriislamî öğeleri tasfiye etmesinin etken olduğunu
söyleyebiliriz. Umum halk hafızasında Çam ile Hıdrellez ilişkisinin silinmiş olmasına
rağmen, gerek Rahmi Eken’in notlarında gerekse Kırkağaç tarih ve kültürüne büyük
hizmetleri geçmiş olan Selçuk Satı ve Ümit Evran beylerin kaleme almış oldukları
eserde, sırasıyla, bilhassa her sene Hıdrellez günlerinde ve Cuma tatillerinde 8 kadınlar
ayrı erkekler ayrı olmak üzere iki hafta, iki defa çamlık mesiresi yapılır anlatımı ile
Hıdrellez günlerinde eğlenceler yine çamlıkta yapılırdı anlatımı (Evran-Satı, 2000: 90),
Kırkağaç Çam Mesiresinin Hıdrellezle olan ilişkisini ortaya koymaktadır. Ayrıca Besim
Alparslan’ın eserinde geçen, çama gelen aileler, bütçelerinin elverdiği her türlü
yiyeceği yanlarında getirirlerdi. Yumurta dövüştürmek için soğan kabuğu ile
renklendirilmiş kaynamış yumurta getirmek adeti vardı. .. Nişanlı kızlara oğlan evi
tarafından çamda giymek için elbise, kumaş, ayakkabı gönderilmesi âdetine uyulurdu.
Genç kızlar, etrafı örülü oturma yerlerinde günde 3-4 kez yeni elbise giyerek
arkadaşlarıyla birlikte gezerlerdi. Bu elbise değiştirmeler beğeniye sunulma anlamı
taşırdı ifadeleri, birer Hıdrellez geleneği olan yumurta dövüşü, 9 nişanlı hediyeleşmesi,
kısmet açılması, 10 yiyeceklerin bollaşması gibi uygulama ve inanışlarla benzeyiş
göstermektedir.
Kırkağaç Çam Mesiresi ile ilgili olarak, 1930 yılı öncesine dair olmak üzere
ittifakla verilen bilgilerden biri de, kadınlar ayrı erkekler ayrı olmak üzere şeklindedir.
Türk kültüründe Hıdrellezin anlatıldığı bir makalede geçen şu ifadeler ise sanki
Kırkağaç Çam Mesiresini betimlemektedir; erkekler, kadınların, kızların yaptığı
eğlencelere katılmazlar. Ayrı yerde otururlar. Hıdrellez günü genç, yaşlı mutlaka
salıncakta sallanır. Bundan amaç günahlardan arınmadır (Artun, 3). Bu ifadelerde,
hem dinî hem örfî gerekliliğin sonucu olarak sadece hemcinslerin bir arada eğlendiği
bilgisinin yanı sıra, salıncak motifi de, mahiyeti değişmekle beraber Hıdrelleze dair bir
uygulamanın Kırkağaç Çam Mesiresindeki bakiyesi olarak görülmektedir. Zira Besim
Alparslan da geçen, aile grupları yakınlarındaki çamların dallarına salıncaklar
kurarlardı ifadesi, her iki etkinlik arasındaki salıncak ortak paydasını, daha genel
manada Türklerin rahat zamanlarında, kırsalda buldukları ağaçlara hemen salıncaklar
kurmasını açıklayan tarihî – örfî bilgiler olmaktadır. Yine Satı ve Evran’ın, çocuğu
olmayan çiftler çamda çadır kurup gecelerler. Çünkü Sarıkız'ın himmetiyle çocukları
olacağına inanırlar. Keza çocuğu olmayan hanımların Sarıkız'ın mezar toprağını
eşeleyip buldukları bir küçük hayvanı yine aynı amaçla yedikleri bilinir. Sarıkız'la ilgili
bu inançların kökeninde Türklerin Orta Asya'daki yaşam ve inançlarının izlerini bulmak
8 Rahmi Eken’in Cuma tatilinden söz etmesi, 1935 yılı öncesinden bahsettiğini gösterir. Rahmi Eken’in
notlarını, tarafımıza temin eden Azmi Cusuntaş’a teşekkür ederiz.
9 1926 doğumlu, emekli sıhhiyeci Mustafa Melam, 1960’ta Gelenbe’den Kırkağaç’a geldiğini ve
Hıdrelleze denk gelirse Çam’da yumurta boyadıklarını ifade etmektedir. Bu ifadedeki denk geliş, resmî
kurumların Çam için belirledikleri tarihle ilgilidir.
10 Bu konuda Evran –Satı, Nitekim birçok ailenin temeline ilk harç Çam’da konulmuştur bilgisini verirler.
Bkz. Evran –Satı, Geçmişten Günümüze Kırkağaç, s. 189.
51