kırkağaç araştırmaları sempozyumu bildirileri - Kırkağaç Kaymakamlığı

Çam Mesiresinin yapıldığı ‘çamlık’ alan Kırkağaç – Öveçli köyü arazisinde,
Kırkağaç – Soma yolu üzerinde oldukça geniş bir alanı kapsar. Öveçli köylülerinin
ifadesine göre, çamlığın günümüze kadar bu denli gür ve korunmuş bir biçimde
ulaşabilmesinin sebebi, köyde, çamlıktan bir kuru dal, kobak (koza) ya da pürçek dahi
alınmasının, o kişi ve haneye uğursuzluk getireceğine inanılmasıdır. Daha çok
Sarıkız’la bağlantılı olarak dile getirilen bu inanışı, çamlığın bir vakıf arazi olduğu
yönündeki rivayet destekler. Öveçli halkı, büyüklerinin Çam’dan geçtikten sonra
ayakkabılarına bulaşan tozu toprağı bile tekrar Çam’a silkelediklerini nakletmektedirler.
Ayrıca onlar, zeytin ve kömür kıtlığı da olsa Çam’dan bir kuru dal almaktan imtina
ettiklerini iftiharla ifade etmektedirler.
Yaşları iki asra kadar çıkabilen kızılçamların yer aldığı söz konusu koruluk,
temiz ve serin havası ile söz konusu etkinlik için elverişli bir ortamdır. Nitekim kış
mevsiminin kasvetli ve sıkıcı etkisinden çıkarak yenibaharı hissetmek isteyen insanlar,
şehre olan yakınlığı ile bu iş için yörede en uygun mekân olan çamlığı seçmektedirler.
Kuşkusuz Çam Mesiresinin en ilgi çekici, şahsımızın nazarı ile etkileyici özelliği ise,
takvimin söz konusu günlerinde binlerce çadırın çamlıkta kurulmasıdır. Bilhassa Çam
Mesiresinin son iki gününde, yeni bir çadır kurmaya yer bulamayacak yoğunlukta
yaşanan bu hal, Türkiye’de eşi olmayan bir büyük sosyo-kültürel etkinliğin
yaşanmasıdır. Nitekim bu yönüyle Kırkağaç Çam’ı bir sempozyum konusu olmayı
ziyadesi ile hak etmektedir.
Kırkağaç Çam Mesiresinin son iki gününde gerçekleşen mevzu bahis
çadırlaşma, merkezi ve köyleri ile bütün Kırkağaç’ı, Soma’yı ve hatta Kırkağaç’a çok
yeni gelen vatandaşları da içine alarak o etkileyici yönünü gerçekleştirmektedir. Bu
çadırlaşma ile ilgili olarak görüştüğümüz vatandaşlar, 1970’li yıllardan önce,
günümüzde görülen sınaî çadır tiplerinin olmadığını, çamlıkta birbirine yakın 4-5 ağaç
arasına ip çekilmesi ve üzerine yaygı – örtü atılarak üstü açık, çevresi kapalı bir alanın
oluşturulduğunu ifade etmektedirler. 3 Çam’da yer tutmak o kadar önemli ve zor bir işti
ki, çama önceden gidenlere (erkenciler) komşuları tarafından, ‘Bize de yer belleyiverin’
isteğinde bulunulurdu (Alparslan, 1996: 44). Bunun yanı sıra Kırkağaç halkı arasında
1950’den öncesi için anlatılan, kadının biri evde tutturmuş illa çam diye. Adam da para
yok. Çam demek, masr 4 af demek. Bakmış olmayacak adam evdeki kazanı satmış. Çam
bitmiş eve dönülmüş. Kadın çamaşır kaynatacak ama bakıyor ortada kazan yok. Bunun
üzerine adam, ‘Sattı kazanı, oynattı kızanı’ diye söylenmiş anekdotu, kadını ve kızanı ile
Çam’ın toplumdaki yerini ortaya koymaktadır. Yine bu meyanda, 1936 Öveçli doğumlu
Erdoğan Aytan, para bulamazlarmış, evin kiremidini satarlar Çam’da harcarlarmış
bilgisini vermiştir. Hasan Hüseyin Özerdem, benim gençlik zamanımda kız isteyen
oğlan evinin Çam’a gidip gitmediğine bakılırdı. Şart koşulurdu demektedir. Bu anlayış
yöre halkı tarafından da duyulmuştur. Nitekim Soma’da 1937-1943 yılları arasında
öğretmenlik yapan Bünyamin Avni Altınel, Soma ve Tarhala (Darkale) ile ilgili olarak
kaleme aldığı basılmamış anılarında ve notlarında, Kırkağaç’ta karısını çam bayramına
götürmeyen erkek, erkek değildir. Kırkağaçlılar nikâh şartları içinde karısını her yıl
3 Kırkağaç’ta berberlik zanaatı ile uğraşan 1973 doğumlu Ömer Bilir, söz konusu yaygıların daha ziyade
zeytincilikte kullanılan yaygılar olduğunu ifade etmektedir.
4 Bu notları tarafıma tahsis eden Soma Belediyesi eski başkanlarından Sayın İsmail Ergün’e teşekkür
ederim.
48