kırkağaç araştırmaları sempozyumu bildirileri - Kırkağaç Kaymakamlığı

ederek bunun ödenmesini isteyebilirdi. 36 İncelediğimiz Kırkağaç tereke kayıtlarındaki mehr-i
müeccel miktarının 40 kuruş ile 333 kuruş arasında değiştiği görülmüştür. Tereke
sahiplerinden 18 kadın için tespit edilen mehr-i müeccel miktarı 83 kuruş, 37 4 kadın için tespit
edilen mehr-i müeccel miktarı ise 333 kuruştur. Mehr-i müeccellerin belirli miktarlar üzerinde
yoğunlaşması, mehir miktarlarının baştan belirlenmediğini sonradan emsallerine göre bir
miktarın tespit edildiğini göstermektedir. Mehir miktarı fazla olan bu kişiler arasında; 6 199
kuruş terekesi olan Sarı Ağa mahallesinden Mustafa bin Süleyman, 1 169 kuruş terekesi Zor
Ağa mahallesinden Ahmed bin Süleyman, 1 609 kuruş terekesi olan Küçük Musa Ağa
mahallesinden Fâtıma bint-i Ali ve tereke miktarı belli olmayan Bodur Oğlu mahallesinden
Fâtıma bint-i Molla Mehmed bulunmaktadır. 38 Bunlar dışında 3 kadının mehr-i müecceli 40-
41 kuruş arasında değişirken, diğer kadınlarınkiler ise 100, 133 ve 166 kuruştur. 39 Kırşehir’le
ilgili olarak yapılan bir araştırmada mehir miktarının 100, 155, 200, 300, 400 ve 500 kuruş, 40
Tokat üzerine yapılan bir diğer araştırmada ise 50 ile 100 kuruş arasında değiştiği tespit
edilmiştir. 41
3- Vasiyet
Vasiyet, sonucu ölümden sonra meydana gelmek üzere bir mal, alacak veya menfaatin
karşılıksız olarak başkasına temlik edilmesidir. Vasiyetçiye “musî”, vasiyet edilene “mûsâ
leh” ve vasiyet konusuna da “mûsâ bih” denilmektedir. Bir kişinin vasiyet yapabilmesi için
borca batık olmaması gerekmektedir. Ölen kişi hiçbir mirasçısı yoksa malının tamamını, bir
mirasçısı bile varsa malının ancak 1/3’ünü vasiyet edebilmektedir. Ayrıca vasiyet edilenin
mirasçılardan olmaması gerekmektedir. 42 Kırkağaç’ta bazı tereke sahipleri mallarından bir
kısmının hayır işlerine sarf edilmesi için vasiyette bulunmuşlardır. İncelemiş olduğumuz 38
tereke sahibinden 9’unun az veya çok bir hayrata para bağışladığı görülmektedir. Terekelerin
bir kısmında vefat eden şahısların hayır işleri için ayırmış oldukları paraların miktarı genelde
techiz ve tekfin masrafları ile birlikte yazıldığından, bu paraların ne kadarının hayır işlerine
ayrıldığı tespit edilememektedir. Ancak bazı terekelerde hayır için ayrılan paranın miktarı ve
sarf yeri belirtilmiştir. Bu tür kayıtlara Kara Ali mahallesinden Mustafa Ağa’nın terekesi
36 Gül Akyılmaz, “Osmanlı Aile Hukukunda Kadın”, Türkler, Cilt 10, Yeni Türkiye Yayını, Ankara, 2002, s. 368
37 MŞS, 281, s. 16, 19, 32, 34, 35, 37, 51, 54, 55, 59, 64, 65, 81, 91, 94, 97
38 MŞS, 281, s. 30, 95, 59, 31
39 MŞS, 281, s. 8, 61, 80, 64, 56, 81
40 Rıfat Özdemir, “Kırşehir’de Ailenin Sosyo Ekonomik Yapısı (1880-1906)”, Aile Yazıları I, Temel Kavramlar Yapı ve
Tarihi Süreç, TC. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayını No: 5, (Der. Beylü Dikeçligil-Ahmed Çiğdem), Bilim Serisi
5/1, Ankara, 1991, s. 406
41 Rıfat Özdemir, “Tokat’ta Ailenin Sosyo-Ekonomik Yapısı”, Aile Yazıları I, Temel Kavramlar Yapı ve Tarihi Süreç, TC.
Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayını No: 5, (Der. Beylü Dikeçligil-Ahmed Çiğdem), Bilim Serisi 5/1, Ankara, 1991,
s. 429
42 Halil Cin-Ahmed Akgündüz, Türk Hukuk Tarihi, 2. Cilt, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayını, İstanbul, 1996, s. 132, 134
22