kırkağaç araştırmaları sempozyumu bildirileri - Kırkağaç Kaymakamlığı

Maryako, Mersuma gibi kadın isimlerine rastlanmıştır. Kadın isimleri arasında en fazla Âişe
ve Fâtıma’nın kullanıldığı dikkat çekmektedir. Çünkü 15 kadın tereke sahibinden beşi Âişe,
beşi de Fâtıma ismini taşımaktadır.
C- Mirasçıların Aile Hukukundan Kaynaklanan Hakları
1-Vâsi Tayinleri
Vesayet, haklarını kullanma ehliyeti olmayan kişinin mallarını koruma, işletme ve
tasarruf etme hakkının bir başkasına verilmesidir. Bu hakkın verildiği kimseye “vâsi”
denilmektedir. Bir kişinin vâsi olabilmesi için âkil, bâliğ ve hür olması, hâkim tarafından
tayin edilmesi ve kendisinin de vâsiliği kabul etmesi gerekmektedir. 25 İncelediğimiz tereke
kayıtlarında ölen kişilerin bakıma muhtaç çocukları ile bu çocuklarına düşen ve korunması
gereken malları bulunmaktadır. Her iki işlemi yerine getirmek üzere bu çocuklara mahkeme
tarafından vâsiler tayin edilmiştir. Vâsi olarak atanan kişilerin genel olarak ölen kişinin
yakınları olduğu görülmektedir. Bu kişiler içerisinde yetimlerin anneleri, 26 babaları, 27
amcaları, 28 dayıları, 29 halaları 30 ve vefat eden kişinin amcasının oğlu, 31 annesi, 32 baba
tarafından ceddeleri ve anne tarafından ceddeleri yer almaktadır. 33 Bunun yanında mirasçısız
vefat iden bir kişinin terekesi beytü’l-mal tarafından zapt edilmiştir. 34
2-Mehir miktarları
Mehir, nikâh akdi yapılırken evlenecek erkek tarafından şahitler huzurunda gelin
adayına verilmesi gereken paradır. Mehrin peşin ödenen kısmına “mehr-i muaccel”, ileride
ödenmesi kararlaştırılmış olan kısmına “mehr-i müeccel” denir. Nikâh akdi sırasında mehir
tespit edilmediği takdirde, kızın emsal ve akranına bakılarak miktarı belirlenirdi. Bu miktar
kadının dul, bâkire, zengin, fakir, yaşlı ve güzel olmasına göre değişmekteydi. 35 Mehr-i
müeccel, evliliğin ölüm veya boşanma ile sona erdiğinde kadına ödenirdi. Bu o kadar önemli
idi ki, koca öldüğünde öncelikle kadının mehr-i müecceli terekeden ödenir, daha sonra geriye
kalan mirasçılar arasında taksim edilirdi. Mehiri ödenmeyen kadın mahkemeye müracaat
25 Hamza Aktan, “İslam Aile Hukuku”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi II, Ankara, 1992, s. 427
26 MŞS, 281, s. 16, 20, 30, 32, 35, 55, 59, 60, 64, 97
27 MŞS, 281, s. 2, 31, 51, 56, 61, 64, 81
28 MŞS, 281, s. 54, 55
29 MŞS, 281, s. 8, 17
30 MŞS, 281, s. 91
31 MŞS, 281, s. 94
32 MŞS, 281, s. 34
33 MŞS, 281, s. 59, 95
34 MŞS, 281, s. 21
35 Mehmet Aydın, “Osmanlı Hukukunda Nikah Akitleri” Osmanlı Araştırmaları III, 1982, s. 10; Aktan, ag.m., s. 406; İlber
Ortaylı, “Anadolu’da XVI. Yüzyılda Evlilik İlişkileri Üzerine Bazı Gözlemler”, Osmanlı Araştırmaları I, 1980, s. 35-36
21