kırkağaç araştırmaları sempozyumu bildirileri - Kırkağaç Kaymakamlığı

Kavun (Cucumis melo L.) Türünün Kökeni, Yayılışı ile
Batı Anadolu’ da Bulunan Doğal Form ve Kültür Varyeteleri
Yrd. Doç. Dr. Feyza CANDAN* Prof. Dr. Teoman KESERCİOĞLU**
*Celal Bayar Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü
**Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü
Özet
Kavun (Cucumis melo L.) türü diğer kültür bitkileri ile karşılaştırıldığında oldukça yeni kültür
tarihine sahip bir bitkidir. Türün kültüre alınışının M.Ö 3000 tarihinden daha önce bir tarihte
gerçekleşmiş olduğu düşünülmektedir. Kavunun gen merkezi Batı Afrika ve Hindistan’ dır. Ancak
kültürü her iki kıtada farklı zamanlarda başlamıştır. Kavunun Anadolu’ da 2 mikrogen merkezi
bulunmaktadır. Avrupa ve Amerika’ da bugün tarımı yapılan kavunların gen merkezi, Türkiye’ nin
Doğu Bölgesi ve özellikle Van ili çevresidir. Bu mikrogen merkezlerinden olan Batı Anadolu, coğrafik
yapısı nedeni ile Cucumis melo L. türünün zengin varyasyon gösterdiği bir alandır. Batı Anadolu’ da
kavunun 2 alttürü ile bu alttürlerden birine ait toplam 22 kültür varyetesi bulunmaktadır.
Anahtar kelimeler: Cucumis melo, kavun, kültür varyete
Abstract
Melon (Cucumis melo L.) has a new culture history when it is compared with the other
culture plants. It is thought that culture activities regarding this species has started before 3000 BC in
the world. Gene centers of melon are West Africa and India, but its culture activities has started at
different times in these two continents. 2 microgene centers are found in Anatolia. East of Anatolia
especially Van is the gene center of the melon being cultivated in Europa and America. West Anatolia
the other microgene center of melon is the area that melon shows different variations because of
area’ s geographical situation. 22 culture variates and 2 subspecies of melon can be seen in West
Anatolia.
Kavunun (Cucumis melo L.) Kökeni
Kavun (Cucumis melo L.) diğer kültür bitkileri ile karşılaştırıldığında oldukça yeni kültür
tarihine sahip bir bitkidir. Türün kültüre alınışının M.Ö 3000 tarihinden daha önce bir tarihte
gerçekleşmiş olduğu düşünülmektedir. Arkeolojik araştırmalarda kavunun tohum ve diğer vejetatif
kısımlarına rastlanmamıştır. Ancak M.Ö. 2400’ lü yıllara ait yapılan kazılarda bulunan eski eserler
üzerinde kavuna benzer meyve figürleri bulunmuştur. Ayrıca Çin’ de Ch’ ian Shan Yang yöresinde
yapılan kazılarda tarihi tam belirlenememiş olması ile birlikte bazı kavun tohumları gözlenmiştir.
Bitkinin kökeni hakkındaki modern bilgiler De Candolle (1882) ile başlamıştır. De Candolle
kavunun gen merkezinin batı Afrika ve Hindistan olduğunu, ancak kültürün her iki kıtada farklı
zamanlarda başladığını belirtmiştir. Hooker (1897)’ e göre kavunun primer gen merkezi Afrika’ dır.
Sekonder gen merkezi ise İran, Hindistan, Rusya ve Çin’ dir. Vavilov (1926) kavunun Anadolu’ da 2
mikrogen merkezinin olduğunu belirtmiştir. Bu gen merkezlerinden biri Batı Anadolu’ dur. Harlan
(1951) ve Zhukovsky (1951, 1965) Anadolu’ nun coğrafik yapısı nedeni ile kavunun özellikle Batı
124