Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

tadır. Bu hissin, yeni yapılarda da, yeni teknolojik
olanaklar içinde sürdürülmesi mümkündür ve gereklidir.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Yaşayan ve değişen bir bütün olarak Hatuniye Mahallesi,
yaşama kültürünün evrim sürecini tümüyle
yansıtmaktadır. Dönüşüm süreci içerisinde korunmuş
olan özelliklerin yanında, yaşama kültürünün
kesintiye uğramış ya da değişmiş olan çok sayıda
sürdürülebilir ilkesi bulunabilir. Dokuya eklenecek
olan her yeni yapı, zamanının ürünü olduğunu
belli ederek, bu değişim sürecini sürdürme
duyarlılığını göstermelidir. Yeni yapı, hem yapılı
çevrenin anlaşılması ve okunmasının sonucu, hem
de döneminin teknolojisi ve kültürel yapısının bir
yansıması olmalıdır.
Günümüzde, standartlaşması ve seri üretime dönüşmesiyle
eleştirilen yapı üretim süreci, aynı zamanda
sosyo kültürel bağlam çeşitliliğini gözardı
ederek tek tip kullanıcıya hitap eder niteliktedir.
Bununla birlikte, geleneksel dokuların temsil ettiği
kültürel ve insancıl değerler, günümüzün yükselen
değeri olan bireycilik ve rant uğruna feda edilmektedir.
Bu çalışmanın odak noktası olan yaşama
kültürüyle kastedilen ya da anlatılmak istenilen de,
aslında günden güne kaybettiğimiz bu değerlerdir.
Unutulmamalıdır ki, dokuların, kültürel altyapıya
dayanan somut olmayan değerleri, tarihi süreklilik
ve uyum sağlamada, yapılı çevre üzerindeki belirleyici
gücü bakımından biçimsel özelliklerden çok
daha önemlidir.
2
Rapoport (1969, s.1) insanın fiziki çevresinin, tasarımcının
kontrolünde olmadığı ve halk mimarisinin bir sonucu olduğu
için mimarlık tarihi ve teorisinde büyük ölçüde gözardı edildiğini
söylemektedir.
3
1975 yılındaki “Avrupa Mimari Miras Yılı” etkinliklerinden
biri olarak yayınlanan Amsterdam deklarasyonu ilk kez “Bütünleşik
Koruma” yaklaşımının tartışıldığı uluslarası belgedir.
Tarihi çevrelerin ekonomik, sosyal, yönetsel ve yasal yönlerinin
tümünü içeren bütünlükler olarak korunması modeli
olarak ortaya konulan bütünleşik koruma yaklaşımında, tarihi
çevrede yeni yapı konusu da kentsel korumanın bir bölümü
olarak tartışılmaya başlanmıştır (E., Madran, N., Özgönül,
1999)
4
Bilsel (1989, s.9) tarihi çevre korumasının temel amaçlarından
olan tarihi sürekliliğin, eski varlıkları bir dönemdeki durumlarıyla
dondurmak anlamına gelmediğini, değişimin tarihi
sürekliliğin esas olgusu olduğunu belirtir.
5
Bilsel (1989, s.3) korumanın, tarihi dokuları açık hava müzesi
şeklinde dondurmak olmadığını, çünkü onlardan öğreneceğimiz
değerlerin yaşayan değerler olduğunu ve ancak
yaşanılarak anlaşılabileceğini anlatır. Bu anlamda da, gerçek
korumanın canlılığı koruyarak sağlanabileceğini; canlılığın
ise tarihi süreklilik için gerekli olduğunu belirtmektedir.
6
G., Strappa, “The Notion of Enclosure in the Formation of
A Special Building Type”, Typological Process and Design
Theory, (Ed. by. Petruccioli, A.), Cambridge, 1998, s. 91
7
C., Bilsel, New Building in a Historical Urban Setting as
an Urban Design Problem The case of Yeni Foça, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Odtü Mimarlık fakültesi,
1989, s.1
8
C., Norberg-Schulz, Genius Loci: Towards A Phenomenology
of Architecture, New York: Rizzoli, 1980, s. 189
9
G., Abada, Contextual Urban Design for reshaping the Arabic
Islamic Historical Places, Cairo, Egypt, 1999, s.4
10
a.g.e., s.1.
11
a.g.e., s.1.
DİPNOTLAR
*
Bu yazı, Özlem Karakul’un 2002 yılında Inst.Dr Fuat Gökçe
danışmanlığında, ODTÜ Restorasyon Yüksek Lisans
Programı’nda yapmış olduğu, “New Buildings in Old Settings:
Riverfront Buildings in Amasya” adlı yüksek lisans tezinden
geliştirilerek hazırlanmıştır. Bu çalışma, 1999 ve 2000 yılları
içinde yapılmış olan iki alan çalışmasının verilerini kullanmaktadır.
Bunlardan ilki, Odtü Mimarlık Bölümü Restorasyon
Yüksek Lisans Programı’ nın, 1999-2000 yılı sonbahar döneminde
yapılan çevre stüdyosu çalışmasıdır. Yüksek Lisans
tezine özel yapılan ikinci alan çalışması ise, 2000 yılı Kasım
ayında yapılmıştır. Bu anlamda, yazıda alanla ilgili yapılan
analiz, değerlendirme, yorumlar, 2000 yılındaki duruma ilişkindir.
1
Cengiz Bektaş, “yaşama kültürü” terimini bir çok yazısında
kullanmıştır (C., Bektaş, 1996: 23; C., Bektaş, 2003). Terim,
aynen kullanılsa da, içerik yazarın kendi yaklaşımına göre
yeniden belirlenmiştir. Yüksek lisans tezi kapsamında, “tarihi
çevrelerin biçimsel özellikleri içinde sürdürülebilir değerler”
olarak kullanılan “yaşama kültürü” terimi bu yazı kapsamında
da aynı anlamda kullanılmaktadır.
12
A., Petruccioli, “Exoteric, Polytheistic Fundamentalist Typology”,
Typological Process and Design Theory, (Ed. by.
Petruccioli, A.), Cambridge, 1998a, s. 10
13
M. M., Cerasi, “Type, Urban Context, and Language in
Conflict; Some Methodological Implications”, Typological
Process and Design Theory, (Ed. by. Petruccioli, A.), Cambridge,
1998, s. 181
14
G., Abada, a.g.e., s.1.
15
a.g.e., s.1.
16
Rossi, A., The Architecture of The City, MIT Press, Cambridge,
Massachusetts, London, England, 1982
17
A., Petruccioli, Bellek Yitiminin Ardından- Akdeniz İslam
Kent Dokusunun Öğrettikleri, çev. Burcu Kütükçüoğlu, Yapı
Endüstri Merkezi, Yem Yayın, İstanbul, 2008, s. 41
18
A., Petruccioli (1998b, s. 62-63) , “yönlendirici yapı tipinew
leading type”ni, her hangi bir dönemde, toplumun genelinin
anlatım biçimi olarak kabul edilen ve yapıların oluşturul-
56
dosya tarihi çevrede koruma: yaklaşımlar, uygulamalar-1