Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
sürdürülebilirliğinin sağlanması yolunda kullanıcı<br />
ve maliklerin ortak hareket etmelerini gerektiren<br />
örgütsel sorunlara da sahiptir. Tarihi Ticari Merkezlerde<br />
bulunan taşınmaz kültür varlıklarının inşa<br />
edildikleri dönemde vakıf sistemi ile oluşması ve<br />
sürekliliğinin sağlanması, günümüzde ise mülkiyet<br />
şemalarındaki farklılaşma ile <strong>koruma</strong> eylemlerini<br />
gerçekleştirecek olan aktörlerin çoğalmasına, bunların<br />
eşgüdüm içerisinde ve bir <strong>koruma</strong> planlaması<br />
çerçevesinde çalışmasına da ihtiyaç duyulmaktadır.<br />
Bu çalışmada Tarihi Ticari Merkezlerin ve buralarda<br />
bulunan han, bedesten, kapalı çarşı, arasta, dükkân<br />
gibi taşınmaz kültür varlıklarının korunması ile ilgili<br />
sorunların saptanması amaçlanmıştır. Bu saptamalar<br />
Adana, Kahramanmaraş ve Gaziantep <strong>tarihi</strong> ticari<br />
merkezlerinde izlenen sorunlar üzerinden oluşturulmuştur<br />
6 .<br />
Tarihi ticari merkezlerde görülen <strong>koruma</strong> ve kullanım<br />
sorunları şu alt başlıklarda gruplanabilir:<br />
1. Mülkiyete dayalı sorunlar<br />
2. Onarım müdahalelerine ilişkin sorunlar<br />
3. Kullanıma ilişkin sorunlar<br />
4. Koruma Yönetimi / Planlamasına ilişkin sorunlar<br />
1. MÜLKİYETE DAYALI SORUNLAR<br />
Tarihi Ticari Merkezlerde yapıların korunmasına<br />
yönelik en önemli sorunların başında belki de mülkiyete<br />
dayalı problemler gelmektedir. Tarihi Ticari<br />
Merkezleri oluşturan arasta, kapalı çarşı, han gibi<br />
mimari açıdan tek bir kitleden oluşan yapılardaki<br />
dükkânların bugün ayrı ayrı mülkiyetlerde olması,<br />
<strong>koruma</strong> eylemlerinde büyük sorunlar doğurmaktadır.<br />
Bu sorunlar, mülkiyet statüsündeki farklılaşma<br />
ve hisseli mülkiyet olarak iki ayrı başlıkta ele alınabilir.<br />
• Mülkiyet statüsündeki farklılaşma: Vakıf sistemi<br />
ile inşa edilen yapıların onarılarak süreklilikleri<br />
yine vakıf sistemi ile sağlanmış ve bu sayede günümüze<br />
ulaşabilmiştir. Fakat 20. yüzyılın başından<br />
itibaren yapıların satış ve devir gibi işlemler<br />
ile vakıf kimliğinden çıkarılması, kurumsal olarak<br />
gerçekleştirilen onarım eylemlerinin bireyselleşerek<br />
yapıların korunması açısından olumsuz sonuçlar<br />
doğurmuştur. Örneğin, 16.yy’da bütünüyle Ramazanoğlu<br />
vakfına ait olan ve vakfa gelir getiren<br />
akarlardan olduğu bilinen 7 Adana’daki Ramazanoğlu<br />
Çarşısı’nda günümüzde vakıf mülkiyeti yok<br />
denecek kadar azalmış, çarşıyı oluşturan kültür<br />
varlığı niteliğindeki dükkanların neredeyse tamamı<br />
özel mülkiyete geçmiştir 8 . Bir başka örnek<br />
ise Kahramanmaraş Tarihi Ticaret Merkezindeki<br />
kapalı çarşıyı oluşturan Kavaflar Çarşısı ve Bezirgan<br />
Çarşısı’dır. Bugün nerdeyse tamamıyla özel<br />
mülkiyette olan çarşı dükkanlarının Alaüddevle<br />
vakfına ait olduğu düşünülmektedir 9 . Bu iki örnekte<br />
de, vakıflarına gelir getirerek vakıf örgütlenmesi<br />
içerisinde onarımlarının gerçekleşmiş<br />
olduğu bu yapılar, bugün maliklerine gelir getirmekte,<br />
fakat malikleri tarafından elde edilen gelirlerin<br />
yapıların onarımlarına pek harcanmadığı<br />
görülmektedir.<br />
• Parçalı / Hisseli mülkiyet: Vakıf kimliğinden çıkarılarak<br />
özel mülke tabii olunan taşınmaz kültür<br />
varlıklarında, miras yoluyla bölünerek hisseli<br />
mülkiyetler ortaya çıkmıştır. Bu durum ise, <strong>koruma</strong><br />
eylemlerinde muhatap maliklerin fazlalaşması<br />
ile bir araya gelebilme, yapıyı sahiplenme,<br />
onarımı gerçekleştirmede sorunlar yaratmaktadır.<br />
Kahramanmaraş Tarihi Ticari Merkezi’nde<br />
yer alan kültür varlığı statüsündeki bir dükkânda<br />
22 hisse bulunmaktadır 10 . Kapalıçarşıda yürütülecek<br />
olan bir <strong>koruma</strong> eyleminde hâlihazırda<br />
alandaki 160 adet parselin örgütlenmesi gerekirken,<br />
parseldeki hisse sahiplerinin biraraya<br />
getirilerek bir <strong>koruma</strong> eyleminin gerçekleşmesi<br />
imkânsızlaşmaktadır 11 .<br />
2. ONARIM MÜDAHALELERİNE İLİŞKİN<br />
SORUNLAR<br />
Tarihi Ticari Merkezlerde bulunan taşınmaz kültür<br />
varlıklarının onarım müdahalelerine ilişkin sorunlar;<br />
planlama eyleminden başlayarak farklı ölçek<br />
ve nitelikteki onarım ihtiyacı, bilinçli yanlış müdahaleler<br />
ve bu müdahalelerin geri dönüşümünün<br />
gerçekleştirilmemesi, <strong>koruma</strong> eylemlerinde kullanıcı<br />
ve maliklerin bir araya gelebilme ve gelememe<br />
durumu ve sürekliliği olan bir <strong>koruma</strong> politikasının<br />
bulunmayışı olarak gruplanabilir.<br />
• Farklı ölçekte <strong>koruma</strong> eylemleri: Tarihi Ticari<br />
Merkezlerde bulunan taşınmaz kültür varlıkları,<br />
farklı ölçek ve nitelikte <strong>koruma</strong> eylemlerine ihtiyaç<br />
duymaktadır. Bunlar esaslı onarım ihtiyacından<br />
bakıma kadar giden bir yelpaze içerisinde,<br />
yapının ihtiyacına göre çeşitlenmektedir. Kimi<br />
yapılar düşük maliyet gerektiren bakım ve basit<br />
onarım ile korunabilecekken, kimi yapıların<br />
korunması yüksek maliyetli esaslı onarımlara ihtiyaç<br />
duymaktadır. Örneğin Kahramanmaraş’ta<br />
mülhak vakıf 12 olan Bayezıtlı vakfına ait cami<br />
ve dükkânlar iyi durumda olup, bakım ve basit<br />
44<br />
dosya <strong>tarihi</strong> <strong>çevrede</strong> <strong>koruma</strong>: yaklaşımlar, uygulamalar-1
Change language