Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

“geliştirme”, “yenileme” vb. sözcüklerle zengileştirilmesi
düşünülmelidir. Yine de en “konvansiyonel”
tanım olan “koruma”dan yola çıkıldığında ,
bu eylemin “bütünleşmiş koruma” politikaları ile
anlam kazandığı görülecektir. Kültürel varlıklara,
günümüz yaşamında etkin bir rol veren bütünleşmiş
korumanın bileşenleri aşağıda sıralanmıştır:
1. Tarihsel Çevreye Bütüncül Bir Yaklaşım:
1970’li yıllardan daha önceki koruma politikaları
ile karşılaştırıldığında, bütünleşmiş koruma, korumanın
amaçlarının daha geniş bir içeriğe kavuşmasını
sağlamıştır. Bu amaçlar, sadece üstün değere
sahip yapılar yerine tüm mirasın korunması,
bir diğer deyişle “nitelik ve değerlerde kapsamın
genişlemesi”; tek yapılar yerine, yapı gurupları ve
yerleşmelerin korunması, bir diğer deyişle “varlık
tanımının derinlik kazanması”; dar koruma anlayışı
yerine, bütünleşmiş sosyo-ekonomik ve kültürel-tarihsel
yaklaşımlar bir diğer deyişle “değişik
disiplinlerin işbirliği” olarak tanımlanabilir.
Alan ölçeğinde koruma, ağırlıklı olarak 1964 yılında
kabul edilen “Venedik Tüzüğü” nde vurgulanmıştır.
Bu tüzüğün 1. maddesinde “Tarihi anıt
kavramı sadece bir mimari eseri içine almaz, bunun
yanında belli bir uygarlığın, önemli bir gelişmenin,
tarihi bir olayın tanıklığını yapan kentsel
ya da kırsal bir yerleşmeyi de kapsar. Bu kavram
yalnız büyük sanat eserlerini değil, ayrıca zamanla
kültürel anlam kazanmış daha basit eserleri de
kapsar” denmektedir. Aynı yaklaşım, 1975 yılında
Avrupa Ülkelerince oluşturulan “Avrupa Mimari
Miras Tüzüğü= Amsterdam Deklarasyonu” nda
da sergilendi. Bu deklarasyonun 1. paragrafında
şu hususlar vurgulanmaktadır:
• mimarlık mirası yalnız üstün nitelikli tek yapılan
ve çevrelerini değil,tarihsel ve kültürel özelliği
olan tüm kentsel ve kırsal alanları içerir.
• mimarlık ürünlerinin korunması marjinal bir
sorun olarak değil, kent ve ülke planlamasının
ana hedefi olarak ele alınmalıdır,
• eski alanların sağlıklılaştırılması olanak ölçüsünde,
bölge sakinlerinin toplumsal kompozisyonunda
köklü bir değişiklik gerektirmeyecek
şekilde tasarlanmalı ve uygulanmalıdır.
2. Sağlıklaştırmanın Çok Disiplinli Niteliği:
Bir tarihsel yerleşmenin tarihsel ve fiziksel özelliklerinin
karmaşıklığı ve çok yönlü sorunları, sağlıklaştırma
süreci için değişik bir yaklaşım gerektirir.
Önceki uygulamalara oranla, bu süreçte yer
alan meslek gurubunun sayısı artmıştır. Bu husus,
UNESCO Genel Kurulunca, 1976’da Nairobi’de
kabul edilen “Tarihi Anıtların Korunması ve Çağdaş
Yaşamdaki Rolü” başlıklı rekomandasyonda
(tavsiye) da vurgulanmış bulunmaktadır. Bu temel
evrensel belgelere başka bir çok belge daha eklenebilir.
Bu belgelerde vurgulanan konular, tarihsel
çevrenin korunması ve sağlıklaştırılması için
gerekli çağdaş düzenlemelerin yerel yönetimden,
merkezi yönetime uzanan düşey bir yönetim sistemi;
profesyonel kişi ve kuruluşlar, kamu yetkilileri,
yapı sahipleri ve kamuoyunun katılacağı, yatay bir
işletme sistemi; çok meslekli kurum ve kişilerden
oluşan uygulayıcı kadrolara gereksinim duyduğunu
göstermektedir.
3. Tarihsel Çevrenin, Kentsel Planlama Süreci
İçinde Korunması ve Sağlıklaştırılması:
Bütünleşmiş korumanın temel özelliklerinden bir
tanesi, kültürel varlıkların, arazi kullanımı, kentsel
planlama ve kentsel tasarım aracılığıyla korunmasıdır.
Günümüzde kentsel planlama, sosyal ve
ekonomik planlama sisteminin bir parçası olduğuna
göre, kültür varlıklarının sağlıklaştırılması tüm
bu süreçle bütünleşmektedir.
KORUMA VE SAĞLIKLAŞTIRMADA YÖNTEM-
SEL YAKLAŞIM:
Tarihi yerleşmelerin korunması ve sağlıklaştırılmasında,
her örnek yer ve çalışmada değişmeler olmasına
karşın, birçok ortak nokta bulmak olasıdır.
Bu sürece ilişkin yöntemin belli başlı nitelikleri
şöyle sıralanabilir:
• süreçte hizmet verecek kadroların birçok mesleği
içeren çok disiplinli olması . Bunlar arasında
tarihçilik, sanat ve kültür kuramı, arkeoloji,
ekoloji, sosyoloji, ekonomi, mimarlık, kent
planlama, hukuk ve finansman vb. alanlar bulunmaktadır,
• her alandaki en iyi ve yeterli bulguları kullanan
bilimsel araştırma,
• uluslararası belgelerle uyumluluk,
• çok düzeylilik: tarihsel yerleşmeler, tek yapılara,
anıtlara ve mimari elemanlara uyarlanabilirlik,
• tüm meslek guruplarının birbiriyle bütünleşmesi,
dosya tarihi çevrede koruma: yaklaşımlar, uygulamalar-1
17