PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Her ne kadar Eba Bekr ve `Ömer ibr ıu'l- İjattab' ın hilâfetlerinde, yani
sahabenin henüz Medine d ışındaki ülkelere fazlas ıyle yayılmadıkları devirlerde
ortaya ç ıkan mü şkillerin halli, çok defa ayn ı şehirde ya şayan sahabilerin
görü şlerine ba şvurmak suretiyle hallediliyor ve mesele ile ilgili hüküm
bir çe şit sahabe icma' ı olarak ortaya ç ıkıyor idiyse de, fetihlerin geni şlemesi ve
sahabenin da ğılmas ıyle, onlara ba şvurmak ve herbirinin görü şünü almak imkanı
ortadan kalkm ıştı Medine'de bulunan halifenin, hakk ında nass bulunmayan
bir hâdise zuhur ettikçe, Kafe'de, Basra'da, Şam veya Mısır'daki sahabe
ileri gelenlerini toplamas ı ve onlar ın hadise ile ilgili görü şlerini almas ı
kolay de ğildi. Bu sebeple te şri salahiyetine sahip olan sahabiler, te şri görevlerini
ya ferden, yahutta daha çok sahabenin bulundu ğu yerlerde cemaat
halinde yapmak zorunda kald ılar. Bu suretle, müslüman ülkelerin her birinden,
orada bulunan sahabi say ısı nisbetinde, hakk ında nass bulunmayan mese
lelerle veya nasslar ın tefsir ve izah' ile ilgili fetvalar sad ır olma ğa başlad ı.
Bunun neticesi olarak da, sahabe aras ında sad ır olan bu ahkam ile ilgili bir
çok ihtilaf zuhur etti. Bu ihtilaflar ın muhtelif sebepleri vard ı :
a. Kur'an ve Sunnet alikam ına ait nasslar ın çoğu, murad edilen manaya
delâlet yönünden kat'î de ğil zanni idi. Nasşın bir manaya gelme ihtimali olduğu
gibi, bir ba şka manaya gelme ihtimali de vard ı. Bunun sebebi, çok defa
bir nassda lugat yönünden mü şterek yaz ılışta iki veya daha fazla manâya
gelen lafızların bulunmas ı idi. Bazan tahsis ihtimali olan, fakat amm ı ifade
eden, hazan takyid ihtimali olan, fakat mutlak ifade eden bir laf ız bulunuyordu.
Her kanun yaz ı' sahabi, bunlar ı kendi nazar ında makbul olan karineler yardımıyle
ve kendi aç ısından değerlendiriyor, veya manaland ınyordu. Sahabenin
bir nass ı anlayışlar ındaki farkl ılık dolayıs ıyle eliz'i meselelerde aralar ında
zuhur eden ihtilaf pek çoktur.
b. Sahabenin ya şad ığı çevreler birbirinden farkli oldu ğu gibi, te şzie konu
olan mesalih ve ihtiyaçlar ı da de ğişikti. Mesela Medine'de