PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

önünde bulundurmak gerekir. Ne var ki, biraz önce de i şaret etti ğimiz gibi,
her sahabinin Hazreti Peygamberden i şitip gördüğü söz ve fiiller birbirinden
farklı idi. Bunların aras ında, Hazreti Peygamber hayatta kald ığı müddetçe
onun yan ından ayr ılmayanlar, bir ba şka ifade ile, onunla sohbeti uzun olanlar
bulunduğu gibi, yan ında az kalanlar, yahut sohbeti k ısa sürenler de vard ı .
Bu, tabii olarak Hazreti Peygambere ait söz ve fiillerden, bir sahabinin bildiğini
diğer bir sahabinin bilememesi neticesini do ğurmuştu. Nitekim daha
önce rakamlar vererek de aç ıkladığımız gibi, binin üzerinde hadis rivayet ettikleri
için muk şirün denilen yedi sahabi aras ında bile hadis say ısı bakımından
oldukça büyük farklar vard ır. En çok hadis rivayet eden Ebü Hurayra'n ın
3800 ün üstünde hadisi var iken, ondan sonra gelen 'Abdullah İbn cOmer'in
2600 küsür hadisi rivayet edilmi ştir. Bunun gibi, Enes İbn Mülik'in 2286,
Ummul-mu'ıninin. qi şe'nin 2210, İbn cAbbüs' ın 1969, Cübir İbn `Abdillah' ın
da 1540 hadisi vard ır. Muksiründan en az hadisi olan kimse ise, 1170 hadisle
Ebü Sa(id el-ljudri'dir. Bu rakamlar gösteriyor ki, baz ı sahabenin i şittiklerimi
diğer baz ıları i şitmemi şlerdir. Bu ise tabii olarak şu neticeyi do ğurmu ştur:
Bir sahabi hangi ülkeye göçedip yerle şmi şse, o ülkede yaln ız o sahabi tarafından
bilinen ve rivayet edilen hadisler tan ınmış, fakat o ülkeye u ğramayan sahabilerin
hadisleri orada meçhul kalm ıştır. İşte hadis tarihinde zaman zaman
rastlanan "cIrük ehlinin hadisi", yahut " Şam ehlinin hadisi", veya "M ısır ehlinin
hadisi" tabirlerinin delâlet etti ği mana budur. E ğer bir hadis, Şüm'a
yerle şmi ş bir sahabi tarafından rivayet edilmi ş, fakat o hadisi ba şka ülkelerdeki
diğer sahabiler rivayet etmemi şlerse, yaln ız Şüm ahalisince maruf olan
bu hadis için " Şüm ehlinin hadisi" demek kadar tabii bir şey olmamak gerekir.
Değişik hadislerin de ği şik ülkelerde yay ılmas ı, te şrii görevin ifas ında
farkl ı neticeler do ğurmu ştur. Bilindiği gibi sahabe devrinde te şriin başlıca
üç kaynağı vard ı : Kur'ân ı Kerim, Sunnet veya hadis, sahabe ictihad ı. Burada
şunu hemen belirtmek gerekir ki, ictihad, Hazreti Peygamber taraf ından sahabeye
yüklenmi ş en mühim görevlerden birisi idi. Mu`üz İbn Cebel'i Yemen'e
gönderdi ği zaman ona, ne ile hüküm verece ğini sormuş, Pilu'üz da "Allah' ın
Kitab ı ile, onda bulamazsam Rasülu'llahm Sunneti ile, onda da bulamazsam
ictihad ımla" demi şti. Hazreti Peygamber onun bu cevab ından memnun olmuş
ve göğsüne vurarak "Allah' ın elçisinin elçisini, Allah' ın elçisini ho şnud
edecek şekilde muvaffak k ılan Allah'a hamdolsun" diyerek bu memnuniyetini
ifade etmi şti 454. Bu bakımdan ictihad, çe şitli hödiselerin zuhurunda, onların
hani için her sahabinin başvurmas ı gereken te şrii görevlerden birisi sayıllyord
ur.
98
454 İbn cAbdi'l-Berr, C ı5imic beytıni'l-cılın, II. 56.