PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

mesiyle ba şlamış, bunu Hazreti Peygamberin sevgili e şi Ummul-mu'minIn
gişe ile (Ali İbn Ebi Talib aras ında cereyan eden sava ş takip etmi ştir. Bu
sava şta baz ı sahabiler şehid dü şmüş, Hazreti `di şe mağla olarak harp sahasından
ayrdm ıştır. Daha sonra 'Ali ile Mucaviye aras ında ikinci bir sava ş
ç ıkmış, bu ise, müslümanlar aras ında, şi'a ve havaric olmak üzere birbirini
tekfir eden iki büyük fırkan ın ortaya ç ıkmasına sebep olmu ştur. Bidayette
hilafet meselesine dayanmas ı dolayısıyle siyasi nitelik ta şıyan bu bölünmeler,
Kur'ân ve hadis nasslarmdan da destek görmek ihtiyac ında bulunduklar ı
için, zamanla itikadi sahaya da s ıçram ış, bu suretle, İslanı'a uysun veya uymasın,
çe şitli akaidi müdâfa eden yeni farka ve mezbebler ortaya ç ıkm ışt ır.
Bunlar aras ında ilk temayüz eden mezheb mutezile olmu ştur.
İşte müslümanlar aras ındaki bu bölünmelerden sonrad ır ki, Allah Ta'alanın
yukarıda bir kaçını misal olarak zikretti ğimiz ayetleriyle ve Hazreti Peygamberin
yine örne ğini gördüğümüz hadisleriyle medh u sena edilen sahabe
bu fırkalar tarafından kötülenme ğe başlamıştır. Sanki Allah Ta'ala onlardan
raz ı olmamış ve onlara alt ından ırmaklar akan cennetler vadetmemi ş gibi,
bu fırkaların mensupları sahabeyi tefkir etmi şler; sanki Hazreti Peygamber
"ashab ıma sövmeyiniz" dememi ş gibi, onlar sahabeyi en galiz küfürlerle itham
etmişlerdir. Mesela mutezilenin zuhur etti ği s ıralarda hariciler, Ummu'lmu'minIn
(7ki şe ile onun tarafında yer alan Talha ve ez-Zubeyr'i, Cemel harbinde
`Ali'ye karşı geldikleri için, cAlryi de, kendisi hak sahibi oldu ğu halde,
Şıffin'de tahkimi kabul etti ği için tekfir etmi şlerdir. Ashnda, ehli sunnetin
de kabul ettiği gibi, sahabe aras ındaki ihtiltiflar, ne derece şiddetli olursa olsun,
hepsi de bir ictihad neticesi idi ve gayesi müslümanlar ın selâmetine matiif
idi. Taraflardan birisi hatal ı olsa bile, ictihadda hata küfrü veya f ıskı gerektirmezdi;
çünkü muctehid bazan hata yapar, bazan da isabet eder. Isabet
ederse iki ecir kazan ır; hataya dü şerse yine de kazanc ı bir ecirdir 349.
Hariciler sahabenin ileri gelenlerini bu şekilde tefkir ederlerken, mutezilenin
ilk imamlar ından say ılan Va şıl İbn (Ata' daha de ğişik bir görü şle ortaya
ç ıkmış, her iki gurubu da fâsik olarak ilan etmi ştir. Va şıl'a göre, Cemel
harbine i ştirak edenlerden ve onu destekleyenlerden ya 'Ali, Hasan, Huseyn,
İbn `Abbas, `Ammar İbn Yâsir, Eyyâb el-En şari ve diğer taraftarlar fasikt
ırlar; yahutta gi şe, Talim ve ez-Zubeyr; çünkü fısk ın iki gurubtan hangisinde
olduğu bilinemez. Bu itibarla iki gurubtan (Ali ve Talha veya `Ali ve
ez-Zubeyr, şehadette bulunsalar, ikisinden birinin f ıskı dolayısıyle her ikisinin
de şehadetleri kabul olunmaz 35°.
349 İbn Ketstr, Ibaş& culrni7-1.tadt§, s. 205.
350 El-Ba~i, el-Fark beyne'l-firalh s. 71-72
82