PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

kaçının i şitmi ş oldukları sözleri sonraki nesiller için saklam ış ve onlara rivayet
edebilmi ş olmalar ıdır. Yukar ıda verilen rakamlara dayanarak ortalama
100 bin sahabinin ya şadığını kabul etsek bile, bunlar ın hepsinin de hadis
rivayet etti ğini düşünmek elbette mümkin de ğildir. Belki de ço ğunluğunu basdiye
Arab ımn te şkil ettiği bu müslümanların, inanç ve iman yönünden mertebeleri
ne derece yüksek olursa olsun, hadis ahz ve rivayetinde hepsinin de ayn ı
bilgi ve kabiliyete sahip olduklar ı da ileri sürülemez. Her devirde ve her toplumda
olduğu gibi, Islam' ın ilk devrinde ve sahabe toplumunla da, her ferd,
yapabilece ği i şe yönelmi ş, kabiliyeti nisbetinde kendisini o i şin yürütülmesine
hasretmi şti. Ebü Hurayra'n ın da söylediği gibi, Medine'ye toprak ve arazi
sahibi olan Ensar tarlas ında ziraatla veya bahçivanl ıkla me şgul oluyordu. Mekke'den
Medine'ye hicret etmi ş olan Muhacirler ise, çar şıda veya pazarda ticaret
yaparak geçimlerini temin ediyorlard1 321. Bunlardan baz ıları da kendilerini
ilme vermi şler, yine iktidarlar ı nisbetinde bir şeyler ö ğrenme ğe çalışmışlard
ır. Bugün bile, nüfuslar ı milyonlarla ifade edilen toplumlar içerisinde,
kendilerini ilme hasretmi ş insanların sayısı ne kadar azd ır!
Sahabe devrinde de durum bundan farkl ı değildir. Aşa ğı yukar ı hadis
rivayet etmi ş olan bütün sahabilerin hadislerini Musned adli eserinde naklettiği
söylenen Ebü (Abdirrahman Bak ıy İbn Mabled322, hadis rivayet eden
takriben 1300 sahabi ismi zikretmi ştir 323. Ibnul-Cevzrnin ayn ı kitaba istinaden
verdi ği sahabi say ısı ise 1060 t ır324. Yine verilen rakamlara göre, bunlardan
1000 kadar ının en fazla iki şer hadis rivayet etti ği gözönünde bulundurulursa325,
geride kalan 300 sahabinin k ısmen hadis rivayetiyle me şgul oldukları
söylenebilir. Fakat bu 300 ki şiden yalnız yedi ki şinin 1000 in, yalnız dört
kişinin 500 ün, ve yaln ız yirmiyedi ki şinin de 100 ün üstünde hadis rivayet
ettikleri dü şünülürse 326, 38 sahabinin 100 ün üstünde hadis ezberlemek suretiyle
kendilerini gerçekten bu i şe vermi ş oldukları ileri sürülebilir. Ortalama
100 bini bulan bir sahabi toplulu ğu içinde her biri 100 ün üstünde hadis rivayet
eden 38 sahabi elbette ki büyük bir say ı değildir. Oysa ki, biraz önce
de i şaret etti ğimiz gibi, bunlardan da yaln ız yedi sahabi 1000 in üstünde hadis
rivayet etmi ş ve el-Muk şirün (çok rivayet edenler) ad ıyle andm ışlardır.
321 El-Buhar ı, Sahili, I. 37-38.
322 El-Birişu'l-basks, s. 210. Burada, Ahmed M. Şökir'in de belirtti ği gibi, ad ı geçen Musned,
önemli bir hadis kayna ğı olmasına rağmen tam nüshas ı zamanımıza kadar intikal etmemi ş-
tir.
323 Aynı yer.
324 M. Zubeyr Şıddiki tarafından Telkihu naldedilmiştir Bkz. Hadis
Edebiyat ı Tarihi (türkçe tercümesi: Y. Ziya Kavakç ı), s. 41.
325 Aynı yer.
326 Aynı eserde verilen liste, s. 41-45.
76