PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Es-Suyıltrnın, naklini el-Vâkıdrye isnad ve fakat şâz olarak tavsif ettiği
bir görüşe göre de, akl ı bâliğ olarak Hazreti Peygamberi gören kimseye
sahabi ismi ıtlak olunur". Bir ba şka görü ş, diğerlerinden daha farkl ıdır ve
ınuhadramları301da tarifin içine idhal eder: Yabyâ İbn cOsmân 'bn Şâlih
el-Mışri'den nakledildi ğine göre, Hazreti Peygamber devrini idrak eden her
müslüman, onu görmese bile sahabi say ıhr"2 .
Kanaat ımızca sahabinin tarifini en güzel ve en mükemmel şekilde yapan
kimse, İbn Hacer el-cAskalânT olmu ştur. 'bn Hacer bu konuda şöyle der:
"Sahabi, Hazreti Peygambere mü'min olarak mulâki olan, sahili görü şe göre,
araya irtidad devri girmi ş olasa bile, müslüman olarak ölen kimseye denir.
Mulâki olmaktan maksat, mucâleset (birarada oturmak), mumâ şât (beraber yürümek),
birbiriyle konu şmasalar bile birinin di ğerine kavu şmas ı gibi tabirlerden
daha umumi gelen bir kelimedir. Bu manân ın içine, ister yaln ız ba şına olsun,
ister ba şkas ıyle birlikte olsun, birinin diğerini görmesi de girer. Bu bakımdan
sahabinin tarifinde "mulâkât" tabirini kullanmak, baz ılar ının "sahabi Hazreti
Peygamberi gören kimsedir" demelerinden daha iyidir; çünkü "görme"
lafz ıyle yap ılan tarif, İbn Um,mi Mektüm ve bunun gibi âmâ olan kimseleri
sahabi olmaktan ç ıkar ır; halbuki bunlar da tereddütsüz sahabeden say ılırlar.
Tarifte geçen "mü'min olarak" sözünden maksat, kendileri için miilâkât has ıl
olan, fakat kâfir olduklar ı halde Hazreti Peygambere mulâki olan kimseleri
tarif d ışında b ırakan ayırdedici bir ibare olmas ıdır. Hazreti Peygambere delâlet
etmek üzere tarifte zikredilen "ona" ibaresi ise, Hazreti Peygamberden
ba şka peygamberlere inan ıpta ona mulâki olan kimseleri tarif d ışında b ırak ır.
Ancak, Hazreti Peygambere onun peygamber olaca ğına inan ıpta peygamberlik
devrine yeti şemiyenleri tarif d ışına ç ıkar ıp çıkarmıyaca ğı, üzerinde
ayrıca durulmas ı gereken bir konudur. Tarifteki "müslüman olarak ölen"
sözü de, bir ba şka ayırt edici ibaredir ve Hazreti Peygambere mü'min olarak
mulâki olduktan sonra irtidad eden ve bu hal üzere ölen kimseleri tarif d ışına
ç ıkarır. Meselâ cUbeydullah İbn Cab ş ve İbn Hatal bunlardand ır. "Araya irtidad
devri girmiş olsa bile" sözü ile, Hazreti Peygambere mü'min olarak mulâki
olmas ıyle Hazreti Peygamberin vefat ı aras ında irtidad edip sonradan tekrar
müslüman olanlar kasdedilmi ştir. Bu gibi kimseler, ister Hazreti Peygamberin
hayat ında islâm'a dönsünler, ister ikinci defa ona mulâki olsunlar, ister olmas
ınlar, bunlar için sohbet ismi bâkiclir. "Sahih görü şe göre" sözü ise, bu me-
300 Tedribu'r-Mvf, s. 399.
301 Muhadram, Hazreti Peygamber devrini idrak etti ği halde Hazreti Peygamberi göremeyen
kimselere denir.
302 Tedribu'r-ravr, s. 399.
70